۲-۴- جرایم سایبری و ویژگی آن
با توجه به نقش وسیع و گسترده سیستم‌های رایانه ای در ابعاد مختلف زندگی بشری و افزایش روز افزون جرایم مرتبط با رایانه در اغلب کشورها، بویژه کشورهای پیشرفته و به وجود آمدن تنش و چالش های گوناگون، اغلب دولتمردان در صدد شناخت اینگونه جرایم و وضع قوانین و تدابیری در جهت جلوگیری از جرایم و برخورد با مرتکبین اینگونه جرایم برآمده اند. در این قسمت در قسمت اول از جرایم سایبری و جرایم مرتبط با آن تعاریفی ارائه می‌گردد و در قسمت دوم به سیر تاریخی جرایم سایبری در ایران و نظام بین الملل خواهیم پرداخت.
امروزه نقش اصلی اینترنت را می توان در انقلاب اطلاعات در عصر صنعت و تکنولوژی و نیازهای جامعه بشری به اینگونه پیشرفت ها و تأثیرات آن بر زندگی انسان ها دانست. از جمله مزایای اینترنت می توان به قابلیت های تراکم اطلاعات و فرآیندها، قابلیت دستیابی به سیستم های کامپیوتری، اینترنت و تجارت الکترونیک، اینترنت گنجینه اطلاعاتی و تبادل فرهنگ ها را نام برد(باستانی: ۱۳۹۰، ۴۱).
درکنار مزایایی که اینترنت به عنوان یک شبکه بین‌المللی دارد باید، معایب و مشکلاتی را که به وجود آورده است برشمرد. برهمین اساس می توان، به وجود آمدن زمینۀ مناسب برای ارتکاب جرایم مرتبط با کامپیوتر را نام برد. مانند جرایم اینترنتی، جرایم سایبری، جرایم مالتی مدیا(چند رسانه ای). جرایم اینترنتی می‌تواند نقض حق مالکیت معنوی، نقض حق اختراع، ربودن اسرار تجاری و غیره باشد. این جرایم، همچنین شامل حمله عمدی به رایانه ها به منظور مختل کردن آن ها و یا کپی از اطلاعات طبقه بندی شده می شود. تحلیل گران هزینه جرایم اینترنتی رابرای صنعت جهانی بیش از هزارمیلیارد دلار در موارد نقض مالکیت فکری واز دست دادن اطلاعات تخمین زده اند. بیشترمجرمان اینترنتی ازمجازات فرارمی کنند. این فعالیت پر سود و اغلب بودن مجازات، در واقع تهدیدی برای امنیت ملی به شمار می‌آید(خلیلی پور و نورعلی وند: ۱۳۹۱، ۱۷۳).
امروزه با تحول و پیشرفت در زمینه ارتباطات واطلاعات بسیاری از جرایم سنتی نیز به جرایمی تبدیل شده اند که توسط رایانه و در محیطی غیرفیزیکی به وقوع می پیوندند و جرایم سایبری نامیده می‌شوند. برخلاف جرایم کلاسیک که درآن زمان و مکان وقوع جرم مشهود می‌باشند. در جرایم سایبری زمان و مکان وقوع جرم به آسانی قابل شناسایی نمی باشد و همین امر سبب شده است که هکرها به وسیله رایانه ها و ابزارهای الکترونیک به راحتی با زیرپا گذاشتن حریم شخصی افراد اطلاعات شخصی قربانیان را مورد هدف انواع مختلفی از جرایم سایبری قراردهند. جرایم سایبری را می توان یکی از جرایمی دانست که به سرعت رو به رشد است و تعداد مرتکبین این گونه جرایم در حال افزایش می‌باشد. همان طور که انسان ها در زندگی خود به دنبال پیشرفت علمی در رشته‌های مختلف می‌باشند در زمینـۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز هر روز بر تعداد استفاده کنندگان از اینترنت نیز افزوده می شود و بر سطح علمی خود در زمینۀ نحوۀ استفاده از این فن آوری جدید ارتباطات می افزایند. هرچه وابستگی انسان ها به استفاده از رایانه بیشتر شود، به همان میزان بر جرایم مرتبط با رایانه نیز افزوده خواهد شد. ازآنجا که جرم سایبری یک مسئله اجتماعی، عاری از خشونت هایی است که ممکن است در جرایم سنتی وجود داشته باشد و دارای ماهیت اقتصادی است، به تعریف و شناخت جرایم سایبری و جرایمی که می‌تواند به نحوی با آن مرتبط باشد خواهیم پرداخت.سپس ویژگی های اینگونه جرایم را بیان می نماییم.
۲-۴-۱-تعریف جرم سایبری
واژه سایبر ریشه یونانی دارد که در لغت به معنای «هنر حکومت کردن» و در فرهنگ لغت به معنای «کامپیوتر»است. اگر چه کلمات بیشماری وجود دارد که ریشه سایبر دارد ولی بیشترین کلمه ای که با این واژه در ارتباط است واژه جرایم سایبری می‌باشد. امروزه در کنار کاربردهای فراوانی که برای اینترنت وجود دارد می توان یک کاربرد اساسی آن را نام برد و آن به وجود آمدن یک دنیای مجازی در کنار دنیای واقعی است که جرایم مختلفی نیز در این جهان بوقوع می پیوندد، جرایم سایبری نسل سوم جرایم رایانه ای هستند که جرایم سایبری نامیده می شود. چنانچه کنوانسیون اروپایی جرایم رایانه ای را به عنوان یکی از زیر مجموعه های جرایم سایبری آورده است( جاویدنیا: ۱۳۸۸، ۱۲۸).
جرم سایبری را می توان از نوع جرایم سنتی دانست که با دانش پیشرفته و با بهره گرفتن از کامپیوتر به وقوع می پیوندد و بر خلاف جرایم سنتی که مجرم باید در محل وقوع جرم حضور داشته باشد و جرم دریک دنیای واقعی رخ می‌دهد، نیاز به حضور شخص در محل وقوع جرم نمی باشد و جرم دریک دنیای مجازی اتفاق می افتد و به راحتی توسط مأموران دستگیر نخواهند شد و به دور از چشم قانون و پلیس مرتکب اینگونه جرایم می‌شوند، پلیس نیز در زمینه تعقیب و کشف اینگونه جرایم نیاز به آشنایی با رایانه است. درحالی که جرم سایبری به جرم قابل ارتکاب در محیط مجازی اینترنت و مخابرات گفته می شود و از جرم اینترنتی عام تر است و علاوه بر اینکه شامل جرایم مخابراتی می شود، می‌تواند به جرایم علیه نرم افزارهای یک رایانه که به صورت مجازی در سامانه رایانه ای قرار دارد نیز تسری داده شود و به همین دلیل در مقررات کشورها و اسناد بین‌المللی به ویژه کنوانسیون جرایم قابل ارتکاب در محیط سایبر مصوب سپتامبر ۲۰۰۱ بوداپست از عنوام«جرم سایبری» استفاده شده و به دلیل رواج روز افزون، کشورهایی مانند استرالیا نیز این عنوان را در قوانین کیفری خود وارد کرده‌اند(پاکزاد: ۱۳۹۰، ۱۱۰).
طبیعت جرایم سایبری و نیز سوءاستفاده هایی که در دنیای مجازی به وجود می‌آید هیچگاه در دنیای حقیقی دیده نشده است، امنیت ناکافی در محیط فرصت مناسبی در اختیار افراد شرور قرار داده است که براحتی بتوانند در فرصت کوتاه دست به ارتکاب جرایم مختلف بزنند. ازجمله موارد نگران کننده فضای مجازی سرعت انتشار اطلاعات می‌باشد مثلاً در لحظه کوتاه قسمتی از اطلاعات که می‌تواند به طور بالقوه مورد سوء استفاده قرار گیرد کشف می شود، در فضای مجازی برای جستجو و یافتن اینگونه جرایم مشکلات پیچیده تر می شود( مسعودی: ۱۳۸۲، ۱۸).
