فصل چهارم ۱۹۱
نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۹۱
نتایج ۱۹۲
پیشنهادات ۱۹۵
کتابشناسی ها: ۱۹۷
منابع فارسی ۱۹۷
منابع عربی : ۲۰۷
فهرست مقالات ۲۱۱
فهرست سایتها ۲۱۲
فهرست نرم افزارها ۲۱۲
مقدمه
عاشورا حقیقت همیشه جاوید تاریخ است ، که دارای وجوه و ابعاد گوناگون بوده، و به دلیل جنبه های فراگیر و فراوانش تفسیرهاى مختلف مىپذیرد و مىتوان با رویکردهاى کلامى، عرفانى، تاریخى، فرهنگى، اجتماعى، سیاسى و اخلاقی به آن نگریست ، از همین روتا کنون از جهات و ابعاد گوناگونی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است . کتب و مقالات بسیاری در این زمینه نگاشته شده و دیدگاه ها و فرضیه های متعددی برای تبیین و تفسیر وجوه مختلف قیام عاشورا ارائه شده است . امّا به نظر می رسد که هنوز همۀ جنبه های این قیام به درستی شناخته نشده و نیازمند واکاوی بیشتر است ، برخی از جنبه ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته و از برخی دیگر غفلت شده است . یکی از مسائلی که درتحلیل قیام عاشورا باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، تحلیل و تفسیر مباحث مطرح در این قیام از زاویۀ قرآنی است . از این رو این رساله با موضوع “ظهور فضائل ورذائل در عاشورا وریشه یابی آن براساس آیات قرآن ” در نظر دارد تا با تحلیلی قرآنی از بعد اخلاقی عاشورا که بی تردید بی نظیرترین صحنۀ رویارویی سپاهیان عقل و لشکریان جهل در طول تاریخ می باشد ، و دارای شاخص ترین وعینی ترین ملاکها ومعیارها برای شناخت فضیلت ها ورذیلت هاست ، علاوه بر بیان ِتفسیری تاریخی و عینی از آیات اخلاقی قرآن ، به تحلیلی قرآنی از علت ظهور چنین فضائل و رذایلی بپردازد ، تحلیلی که به سبب آن که برگرفته از اصولی محکم و بی خطا مانند معارف قرآنی است ، تا حد زیادی می تواند نزدیک به واقع وقابل پذیرش باشد .
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
بنابراین برای دست یابی به این هدف ، رساله در یک مقدمه ، سه فصل ، نتیجه گیری و پیشنهادات تنظیم شده است ؛ فصل اول شامل : تعریف کلید واژه ها و لغات مهم وکاربردی ، واقعیت و ماهیت اخلاقی وضد اخلاقی عاشورا ، نوع و روش تحقیق، تبیین موضوع تحقیق و اهمیت آن، پیشینه تحقیق ، محدودیت های تحقیق و رابطه سه گانه اعتقاد و اخلاق وعمل از دیدگاه قرآن می باشد ، درفصل دوم به بررسی تعدادی از فضائل ظهور یافته در عاشورا پرداخته شده است که هرکدام از این فضائل پس از تعریف و شناخت جایگاهشان در علم اخلاق ، در قرآن و سپس در عاشورا مورد بررسی قرار گرفته اند ، در فصل سوم نیز به بررسی تعدادی از رذائل ظهور یافته در عاشورا پرداخته شده ، که شیوۀ بررسی رذائل در این فصل دقیقاً مانند شیوۀ اتخاذ شده در فصل دوم می باشد ، لازم به ذکر است که در این دو فصل در راستای اهداف رساله و برای رسیدن به تحلیل هایی عمیق تر از ابعاد اخلاقی عاشورا ، از میان فضائل و رذائل زیادی که در این واقعه ظهور یافته است ، تنها نُه فضیلت و رذیلت انتخاب شده است تا بتوان به جای بررسی گسترده ولی سطحی از صفات اخلاقی، به تحلیل عمیق ترِ تعداد محدودی از این صفات اخلاقی دست یافت . فضائل ورذائلی که در این پایان نامه مورد بررسی قرار می گیرند از حدیث جنود عقل وجهل انتخاب شده و دقیقاً متناظر یکدیگر می باشند ، این صفات اخلاقی عبارتند از: تصدیق ونقیض آن جحود ،عدل ونقیض آن جور ،صبر و نقیض آن جزع ، شکر ونقیض آن کفران ، توکل ونقیض آن حرص ، رضا ونقیض آن سخط ، تسلیم ونقیض آن شک ، وفا و نقیض آن غدر و امانت و نقیض آن خیانت . برای تحلیل قرآنی این صفات نیز در ابتدا آیات اخلاقی مربوط به فضائل ورذائل ظهوریافته درعاشورا انتخاب شده و سپس از بین این آیات ، آیاتی برگزیده شده است ، که به شکلی به بیان ریشه ها و بسترهای لازم ، برای شکل گیری فضیلت یا رذیلت مورد بحثشان در وجود انسان می پردازند . در مرحلۀ آخر نیز با کشف ارتباط بین ریشه های به دست آمده وصفات اخلاقی ظهور یافته در عاشورا ، به بیان نحوۀ ظهور این صفات اخلاقی در عاشورا پرداخته شده است . نهایتاً این پژوهش با خاتمه‌ای که به بیان نتیجه‌گیری و پیشنهادها می‌پردازد، پایان پذیرفته است.
مینا زادهوش
اصفهان، اردیبهشت ۱۳۹۲ شمسی
فصل اوّل
کلیات: (مفاهیم و مبانی)
۱-۱- تعریف کلید واژه‌ها و لغات مهم وکاربردی
اخلاق
معنای لغوی اخلاق:
«اخلاق» جمع «خُلق» و «خَلق» مىباشد و به گفته راغب در کتاب مفردات ، این دو واژه در اصل به یک ریشه باز مىگردد، خَلق به معنى هیئت و شکل و صورتى است که انسان با چشم مىبیند و خُلق به معنى قوا و سجایا و صفات درونى است که با بصیرت قابل درک می باشد[۱] و همچنین گاهى به جاى «خُلق» از «خُلُق» (با دو ضمه) استفاده مى شود که باز به همان معنا ی «سجیه» می باشد[۲] و قرآن کریم هم درباره خلق و خوى عظیم و برجسته پیامبر (ص) مى فرماید: «وَ إِنَّک َ لَعَلى خُلُقٍ عَظِـیمٍ»[۳].
معنای اصطلاحی اخلاق:
اخلاق، صفات و ویژگى هاى پایدار در نفس انسان است که موجب می‌شوند کارهایى متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نیاز به تفکر و تأمل از انسان صادر شود[۴] و به همین دلیل اخلاق را به دو بخش تقسیم مىکنند: ملکاتى که سرچشمه پدید آمدن کارهاى نیکو است، اخلاق خوب و ملکات فضیله نامیده مىشود، و آنها که منشأ اعمال بد است و به آن اخلاق بد و ملکات رذیله مىگویند و بر همین اساس تعریف علم اخلاق عبارت است از: “علمى که از ملکات و صفات خوب و بد و ریشهها و آثار آن سخن مىگوید” .[۵]
قرآن کریم ، سورۀ إسراء ، آیۀ ۸۴ می‌فرماید : « قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِه »[۶] و کتب لغت ، شاکله را سجیه[۷] یا صفات و ملکات درونی می‌داند که اعمال ظاهری انسان بروز و ظهور همان اوصاف باطنی می‌باشند[۸]، بنابراین می‌توان یکی از معانی شاکله را همان خلق‌وخوی های انسان دانست ، که سبب بروز رفتاری متناسب با همان خلق‌وخوی می‌گردند[۹] و از این نظر آن را با معنایی که در مورد اخلاق کردیم منطبق دانست .
تعریف اصطلاحی اخلاق بر اساس تعریف رایج :
بر اساس تعریف رایج اخلاق ، که از پیشینه‌ای طولانی هم برخوردار است . اخلاق بر دو قسم است : پسندیده یا فضایل و ناپسند یا رذایل . فضایل اخلاقی یا اخلاق فاضله به مجموع ملکات و صفات راسخ نفسانی اطلاق می‌شود که منشأ صدور افعال متناسب با آن می‌شود و در مقابل رذایل اخلاقی یا اخلاق رذیله قرار دارد.
طبق این معنا ، فضایل اخلاقی دارای امهات و اصولی‌اند که فضایل اخلاقی دیگر نشأت‌گرفته از آن و بازگشتشان به آن است . این اصول عبارت‌اند از : «عفت ، شجاعت ، حکمت و عدالت».
اساس این تقسیم به قوای نفس انسانی بازمی‌گردد ؛ زیرا نفس دارای سه قوه است : شهوت ، غضب و تفکر . با این
