هواپیما تهیه امور مقدماتی برای انجام اقدامات ممنوعه مذکور را توسط شخص مشاهده میکند ممکن است که این شخص را « در شرف » ارتکاب جرم ببیند. ولی نظر قانونگذار بینالمللی در مورد این مرحله نامفهوم است . مرحله بعدی که شروع به جرم وارد شدن مجرم به مرحله عملیات اجرایی است قطعاً منظور نظر کنوانسیون بوده و آن را شامل میگردد.
تدابیر تضییقی باید تنها به جهات زیر اتخاذ گردد :
الف – برای حفظ سلامت هواپیما و یا سرنشینان یا محمولات آن
ب- حفظ نظم و ترتیب در هواپیما
ج- تسلیم کردن شخص موردنظر به مقامات صالح و یا پیاده کردن او طبق مقررات فصل مربوط به هواپیما ربایی
تدابیر تضییقی را خود فرماندهی هواپیما انجام میدهد و یا میتواند از خدمهی پرواز و یا از مسافران بدون این که الزامی برای آنان وجود داشته باشد کمک بگیرد. در صورت وجود حالت اضطرار یا دفاع مشروع هر یک از مسافران بدون داشتن اجازه از فرماندهی هواپیما با داشتن دلایل موجه میتواند اقدامات احتیاطی معقولی را که برای حفظ سلامت هواپیما یا سرنشینان یا محمولات آن ضروری است انجام دهد .
تدابیر تضییقی بعد از فرود هواپیما در یک نقطه بر طبق بند ۱ ماده ۷ ادامه نخواهد یافت مگر در موارد زیر:
الف – این نقطه در سرزمین دولت غیر متعاهدی واقع باشد و مقامات آن دولت اجازه پیاده شدن شخص مذکور را ندهند و یااین که به موجب قسمت ج بند ۱ ماده ۶ این تدابیر برای تحویل آن شخص به مقامات صالح اتخاذ شده باشد .
ب- هواپیما مجبور به فرود اجباری شود و فرماندهی هواپیما قادر به تحویل شخص مذکور به مقامات صالحه نباشد.
ج- شخص مذکور به ادامه مسافرت با شرایط تضییقی موافقت نماید.
فرماندهی هواپیما باید مراتب و دلایل تدابیر تضییقی را به اطلاع مقامات دولتی که در قلمروآن هواپیما فرود آمده بعد از فرود و یا در صورت امکان قبل فرود برساند. فرماندهی هواپیما همچنین میتواند شخصی را که اعمال ممنوعه منظور کنوانسیون را انجام داده و یا در شرف ارتکاب آن میباشد در قلمرو هر دولتی که هواپیما فرود میآید پیاده کند . جریان ودلایل این عمل باید به اطلاع مقامات صالح آن دولت برسد.
بر طبق بند ۱ ماده ۹ فرماندهی هواپیما در صورتی که تشخیص دهد عمل شخص مرتکب در قوانین دولت ثبت کننده هواپیما یک جرم شدید و مهم محسوب می گردد میتواند شخص مذبور را به مقامات صالح هر دولت متعاهدی که هواپیما در سرزمین آن فرود میآید تسلیم نماید. این مسئله باید در اولین فرصت به اطلاع مقامات صالح دولت تحویل گیرنده توسط فرماندهی هواپیما برسد.
مدارک و دلایل و اطلاعات در مورد عمل شخص مظنون باید به مقامات دولت تحویل گیرنده تسلیم شود. درهر مورد که شخص متضرر از این دست اقدامات فرماندهی هواپیما دعوای خسارت مطرح کرد مسئولتی متوجه فرماندهی هواپیما یا خدمه یا مسافرین یا مالک یا بهرهبردار هواپیما و یا شخصی که به حساب او پرواز انجام شده است نخواهد بود. به نظر میرسد که این خسارات باید توسط دولت ثبت کننده هواپیما پرداخت گردد. (فلاح، ۱۳۸۷ ص۳۱-۲۸) .
۳-۲-۵- وظایف و اختیارات دول متعاهد بر اساس کنوانسیون توکیو
۱٫هر یک از دول متعاهد باید به فرماندهی هواپیما اجازه دهد فردی را که صلاح میداند پیاده کند یا شخصی را که او تحویل می دهد ، تحویل بگیرد.
۲٫ دولت بازداشت کننده مظنون باید مراتب بازداشت را به موجب بند ۵ ماده ۱۳ به دولت ثبت کننده هواپیما ، دولت متبوع باز داشت شده و در صورت لزوم به هر دولت ذی نفع دیگر اعلام خواهد کرد.
۳٫ این دولت باید نتیجه تحقیقات مقدماتی و نظر خود را درباره اعمال صلاحیت اعلام نماید.
۴٫ شخصی که طبق نظر فرماندهی هواپیما در سرزمین دولت دیگر پیاده می شود و یا تحویل آن دولت میگردد از کلیه حقوقی که اتباع آن دولت از آن برخوردارند ، بهرهمند خواهد شد.
۵٫ در صورتی که این شخص پس از تحویل یا پیاده شدن مایل به ادامه سفر خود باشد در اولین فرصت ممکن میتواند به جانب مقصد مورد نظر خود حرکت کند مگر این که حضور او برای استرداد یا تعقیب جزایی ضروری باشد.
۶٫ اگر این شخص نتواند یا نخواهد مسافرت خود را ادامه دهد و دولتی که هواپیما در سرزمین آن فرود آمده اجازه حضور در خاک خود را ندهد میتواند او را به سرزمین دولتی که تابع یا مقیم دائمی آن است و یا به دولتی که مسافرت هوایی از سرزمین آن آغاز شده بازگرداند. (مظفری، ۱۳۹۱ ص ۲۵۵) .
۳-۲-۶- – قانون الحاق دولت شاهنشاهی ایران به کنوانسیون توکیو راجع به جرایم و برخی از اعمال ارتکابی دیگردرهواپیما (مصوب ۲۵۳۵٫۲٫۲۱)
ماده واحده – کنوانسیون توکیو راجع به جرائم و برخی اعمال ارتکابی دیگر در
هواپیما مورخ ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۳ (۲۳ شهریور ۱۳۴۲) مشتمل بریک مقدمه و بیست و شش
ماده تصویب و اجازه تسلیم اسناد الحاق آن داده میشود.
قانون فوق مشتمل بر یک ماده و متن کنوانسیون ضمیمه پس از تصویب مجلس سنا در جلسه
روز چهارشنبه ۱۳۵۴٫۱۱٫۱۵ (۲۵۳۴) در جلسه روزسهشنبه بیست و یکم اردیبهشت ماه دو
هزار و پانصد و سی و پنج شاهنشاهی به تصویب مجلس شورای ملی رسید. (مظفری،۱۳۹۱ ص ۷۰ )
۳-۳- کنوانسیون لاهه
Convention for the Suppression of Unlawful Seizure of Aircraft, signed at the Hague on 16 December 1970
کنوانسیون راجع به جلوگیری از تصرف غیر قانونی هواپیما لاهه ۱۹۷۰
در ماه مه سال ۱۹۶۹ میلادی برای اولین بار یک نفر یک هواپیما را تصرف نموده و به کوبا برد ، قبل از آن سه نفر در یک فرودگاه به هواپیماها حمله برده بودند و آن ها را در زمین منفجر کردند. این بدین معنا است که قبل از به اجرا در آمدن کنوانسیون توکیو دنیا با افزایش چشمگیر حوادث مربوط به هواپیما ربایی مواجه شده بود ، به همین منظور مجمع عمومی سازمان ایکائو در شانزدهمین اجلاس خود در سال ۱۳۶۸ قطعنامه ای را تصویب نمود که طی ان از شورای ایکائو در خواست میکند مطالعه پیرامون تدابیر مقتضی برای مقابله با مشکلات تصرف غیر قانونی هواپیما را شروع نماید.
شورا تصمیم گرفت موضوع را برای مطالعه تمام جنبههای حقوقی به کمیته حقوقی ارجاع نماید .
رئیس کمیته حقوقی از شورا درخواست نمود برای مطالعه موضوع یک کمیته فرعی حقوقی تأسيس شود ، کمیته فرعی در ۱۳۶۹ دوباره تشکیل جلسه داد و طرح یک کنوانسیون در مورد تصزف غیر قانونی هواپیما را آماده نمود. نهایتاً شورا تصمیم گرفت یک کنوانسیون دیپلماتیک بینالمللی برای تصویب نهایی وبه طور متفق القول کنوانسیون راجع به جلوگیری از تصرف غیر قانونی هواپیما در شانزده دسامبر همان سال تصویب نمود .
این کنوانسیون در چهارده اکتبر ۱۹۷۰ لازم الاجرا شد. دولت ایران هم در دی ماه سال ۱۳۵۰ شمسی آن را امضا نموده و به آن پیوست.
با انعقاد کمیسیون لاهه دول مختلف جهان با وضع و اجرای قوانین و اتخاذ تدابیر و طرق عملی،امنیتی اقدامات شدیدی به منظور جلوگیری از وقوع جرم جدید در هواپیماهای در حال پرواز به عمل آورند.