مدیران در انتخاب از میان این دو ترجیح می ‏دهند در فرایند گزارشگری مالی خود از مدیریت کاهشی انتظارات بهره بیشتری ببرند. ‌به این ترتیب، یافته های براون و پینلو (۲۰۰۷) نشان می‏ دهد در زمانی که توانایی مدیران در مدیریت سود افزایشی از طریق اقلام تعهدی اختیاری با محدودیت مواجه است، برای تحقق پیش ‏بینی‏های سود از مکانیزم مدیریت کاهشی انتظارات بهره ببرند.

به همین ترتیب، زانگ (۲۰۰۷) نشان داد که مدیران از مکانیزم‏های مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری و دستکاری فعالیت‏های واقعی به عنوان مکانیزم‏های جایگزین مدیریت سود استفاده می‏ کنند. این محقق با بهره گرفتن از نمونه ‏ای متشکل از شرکت‏های درگیر دعاوی حقوقی نشان داد که پس از طرح دعاوی حقوقی، مدیران استفاده از اقلام تعهدی اختیاری را برای مدیریت افزایشی سود کاهش داده و مدیریت واقعی سود را جایگزین آن می‏ کنند زیرا به کارگیری اقلام تعهدی اختیاری خطر طرح دعاوی حقوقی علیه آنان را افزایش می‏ دهد.

۲-۴ ترازنامه متورم

همان‏گونه که پیش از این بیان شد، در مواجهه با سود غیر منتظره منفی، نخستین مکانیزم‏های اجتناب از آن، مدیریت سود افزایشی از طریق اقلام تعهدی اختیاری است. با این وجود، به کارگیری اقلام تعهدی اختیاری دارای محدودیت‏ها و هزینه‏ های قابل توجهی است. برای مثال، بارتون و سیمکو (۲۰۰۲) نشان می ‏دهند که اطلاعات ترازنامه، مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری را محدود می ‏کند.

با توجه ‌به این که اثر اقلام تعهدی اختیاری استفاده شده در دوره جاری، در دوره‏(های) مالی بعد معکوس خواهد شد، به واسطه استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در دوره های گذشته، توانایی مدیریت در دوره جاری برای استفاده از اقلام تعهدی اختیاری، محدود می‏ شود. همچنین، از آنجا که ترازنامه تاثیر انتخاب‏های حسابداری در دوره های گذشته را تجمیع و انباشت می ‏کند، سطح خالص دارایی‏های عملیاتی میزان مدیریت سود در دوره های گذشته را منعکس می‏ نماید.

بر این اساس بارتون و سیمکو (۲۰۰۲) نشان می ‏دهند که بیش از واقع بیان شدن خالص دارایی‏ها در ترازنامه، توانایی مدیران برای استفاده از اقلام تعهدی اختیاری افزایشی در دوره جاری را با محدودیت مواجه می‏ سازد.

این وضعیت، متورم بودن ترازنامه اتلاق می‏ شود. در واقع تورم ترازنامه‏ای، وضعیتی را نشان می‏ دهد که استفاده از اقلام تعهدی در دوره‏(های) گذشته، باعث شده بخش دارایی‏ها در ترازنامه بیش از واقع گزارش شود. تجمع اقلام تعهدی در بخش دارایی‏های ترازنامه، عمدتاً خود را در موجودی کالا، مطالبات (حساب‏ها و اسناد دریافتنی تجاری و غیر تجاری) و پیش‏پرداخت‏ها و همچنین دارایی‏های بلند مدت (دارایی‏های ثابت مشهود و دارایی‏های نامشهود) نشان خواهد داد.

این وضعیت، استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در دوره جاری را با محدودیت مواجه می‏ سازد. از آنجا که هدف، افزایش تصنعی سود است، مدیریت باید از روش‏هایی استفاده کند که درآمدها را افزایش داده و یا هزینه‏ ها را کاهش دهد. انباشت دارایی‏ها در ترازنامه باعث می‏ شود شناسایی دارایی متناظر با یک درآمد تصنعی بسیار دشوار شود.

۲-۵ پیشینه تحقیق

۲-۵-۱ پیشینه تحقیقات خارجی

بروان (۲۰۰۱)، نشان داد از آنجا که واکنش نامطلوب بازار معمولاً با سودهای غیر منتظره منفی رابطه دارد، مدیران انگیزه های قوی‏تری برای اجتناب از سودهای غیر منتظره منفی دارند. او در تحقیق خود نشان داد که به روشنی می‏توان این پدیده را مشاهده کرد که در طی بازه زمانی ۱۶ ساله از ۱۹۸۴ تا۱۹۹۹ میانگین سود غیر منتظره در ابتدا از حالت منفی (عدم تحقق پیش ‏بینی تحلیل‏گران مالی) به حالت سود غیر منتظره صفر (تحقق دقیق پیش ‏بینی تحلیل‏گران مالی) و سپس به سود غیر منتظره مثبت (سود تحقق یافته بزرگتر از سود پیش ‏بینی شده است) تغییر کرده‏است. همچنین در تمامی دوره تحقیق، میانه سود غیر منتظره مثبت، بزرگتر از میانه سود غیر منتظره منفی بوده‏است. وجود این تفاوت‏ها نمی‏تواند تصادفی باشد. همگی این نتایج حکایت از اهمیت اجتناب از سود غیر منتظره منفی برای مدیران و تلاش آن ها برای اجتناب از گزارش آن دارد.

لوپز و ریس (۲۰۰۱) نشان دادند شرکت‏هایی که توانسته‏اند سود پیش ‏بینی شده را محقق سازند، در مقایسه با شرکت‏هایی که سود غیر منتظره منفی تجربه کرده ‏اند، بازده بالاتری برای سرمایه‏گذاران خود به ارمغان آورده‏اند. در خصوص این شرکت‏ها، ضریب واکنش سود (ERC) بالاتر است. همچنین اگرچه بازار می‏تواند تلاش شرکت برای اجتناب از سود غیر منتظره منفی را شناسایی کند اما قادر به تعدیل کامل سود برای از بین بردن اثر فعالیت شرکت برای اجتناب از گزارش سود غیر منتظره منفی نیست. به همین دلیل مدیران شرکت‏ها انگیزه داند تا سود پیش ‏بینی شده توسط تحلیل‏گران را محقق سازند.

بارتو و همکاران (۲۰۰۲) به بررسی تلاش مدیران شرکت‏ها در اجتناب از سود غیر منتظره منفی و پاداشی که از این بابت دریافت می‏ نمایند پرداختند. این محققین نشان دادند که در سال‏های اخیر بر تعداد شرکت‏هایی که تلاش کرده ‏اند از گزارش سود غیرمنتظره منفی اجتناب کنند افزوده شده‏است. این الگو در رفتار شرکت‏ها با فرضیه ‏های مدیریت سود و مدیریت بر مبنای استثنائات سازگار است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که شرکت‏هایی که از طریق مدیریت سود از گزارش سود غیر منتظره منفی اجتناب کرده‌اند، در مقایسه با شرکت‏های مشابهی که سود غیر منتظره منفی گزارش کرده ‏اند، حدود ۳ درصد بازده بالاتری را گزارش نموده ‏اند. حتی در صورتی که سرمایه‏گذاران متوجه مدیریت سود شده باشند و انتظارات خود را با توجه به مدیریت سود انجام شده تعدیل نموده باشند، بازده غیر عادی این شرکت‏ها در مقایسه با شرکت‏های گروه کنترل تفاوت معناداری خواهد داشت.

کاسیزنک و مک‏نیکلاس (۲۰۰۲) نشان دادند شرکت‏های با سود غیر منتظره مثبت در فصل‏های بعدی ارزش بازار بالاتری به دست آورده‏اند. این ارزش بالاتر حتی برای شرکت‏هایی که به شکل سیستماتیک و نه با اتکا به عملکرد واقعی خود توانسته اند پیش‌بینی تحلیل‏گران را محقق سازند نیز قابل مشاهده است. همچنین، تحقق سود پیش ‏بینی شده توسط تحلیل‏گران موجب نمی‏ شود که انتظارات سرمایه‏گذاران و تحلیل‏گران افزایش یابد. به عبارت دیگر، با تحقق سود پیش‌بینی شده در سال جاری، انتظارات سرمایه‏گذاران برای محقق ساختن سطح بالاتری از سود در سال آینده به وجود نمی‏آید.

براگستلر و ایمس (۲۰۰۶) توزیع سود غیرمنتظره سالانه را بررسی کردند و دریافتند که مدیران شرکت‏ ها برای به دست آوردن سود غیر منتظره مثبت و یا اجتناب از سود غیر منتظره منفی، از هر دوی مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری و همچنین پیش ‏بینی سود کاهشی بهره گرفته‏اند. این یافته ها سازگار با تحقیقاتی است که به بررسی انگیزه مدیران جهت اجتناب از گزارش سود غیر منتظره منفی پرداخته‏اند.