به عبارتی می‌توان گفت : جلب، نوعی دستگیری به دستور مقام قضایی است که از طریق مأمور ضابط اجرا می‌شود. البته به رغم تفاوت در مفهوم، از لحاظ آثار علمی، تفاوت زیادی بین جلب و دستگیری دیده نمی‌شود.

فرایند دستگیری یا مقابله با مجرمین بسته به مسلح بودن یا نبودن آن ها، با فرمول‌ها و قواعد متنوع، قابل تبیین است. لیکن سبک‌های دستگیری و مقابله، بستگی به درایت و تدابیر فرماندهان تیم‌های عملیاتی دارد. لازم است در جریان دستگیری، از ایذای افراد نظیر بستن چشم و تحقیر و استخفاف آنان، اجتناب گردد.

ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ به احصای این موارد پرداخته است: «در موارد زیر بازرس می‌تواند بدون آنکه احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند: الف) ‌در مورد جرایمی که مجازات قانونی آن ها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است. ب) هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد»

توقیف متهم که از آن به بازداشت موقت تعبیر می‌شود،‌ اگرچه همانند دستور جلب، اقدام قضایی است، دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را از اقدامات قضایی مشابه متمایز می‌کند؛ از جمله اینکه :

1. 1. برخلاف جلب، توقیف برای مدتی طولانی به عمل می‌آید که گاهی تا ختم رسیدگی و صدور حکم نیز ادامه می‌یابد؛

1. 1. توقیف متهم متعاقب حضور او نزد مقام قضایی یا جلب او صورت می‌پذیرد؛

1. مقام قضایی قبل از صدور قرار بازداشت باید تناسب آن را مد نظر قرار و حتی‌الامکان استفاده از قرارهای جانشینی را بر بازداشت متهم ترجیح دهد؛

قرار بازداشت باید به متهم ابلاغ گردد و در آن، امکان اعتراض وی به قرار قید شود.

۲-۱-۴- تمیز متهم^[۲۰] و مظنون^[۲۱]

تعریف‌هایی که از متهم در متون حقوقی آمده، بدین شرح است :

• • کسی است که فاعل جرم تلقی شده ولی هنوز انتساب جرم به او محرز نشده است. در مقابل مجرم استعمال می‌شود.(جعفری لنگرودی،۱۳۶۸،ص۶۱۴)

• • کسی است که تهمتی متوجه اوست و هنوز رسیدگی به جرم مورد تهمت شروع نشده و اگر شروع شده باشد، به رأی لازم‌الاجرا پایان نیافته است. پس از صدور حکم قطعی ‌در مورد اتهام و احراز بزه، او را مجرم گویند.(جعفری لنگرودی، ۱۳۸۶،ص۳۲۱۲)

• • متهم کسی است که گمان می‌رود که از ناحیه وی یک یا چند جرم واقع شده است ولی هنوز این ادعا ثابت نشده است و ممکن است بی‌گناه او احراز شود.(فخار طوسی،۱۳۹۱،ص۲۳)

• متهم کسی است که جرمی به او نسبت یافته است.(ایمانی،۱۳۸۶،ص۲۷)

لیکن قانون‌گذار تعریفی از متهم به‌عمل نیاورده است ولی دکترین و حقوق ‌دانان تعاریف زیاد و مختلفی از متهم کرده‌اند که از تعاریف آن ها چنین به دست می‌آید متهم کسی است که گمان می‌رود از ناحیه وی یک یا چند جرم واقع شده است ولی هنوز این ادعا ثابت نشده است و ممکن است بی‌گناه او احراز شود.

آنچه مهم است فرق بسیار بین متهم و مظنون است که دو موضوع کاملاً‌ متفاوت از هم هستند. در بیان تفاوت بین متهم و مظنون می‌توان گفت مظنون در مظان اتهام ارتکاب جرم قرار دارد بدون آنکه رسماً به وی اتهام وارد شده باشد ولی متهم در مظان اتهام ارتکاب جرم قرار دارد اما رسماً به وی اتهام تفهیم شده است.در واقع، شخص تحت‌نظر یعنی فردی که مورد ظن واقع شده است و هنوز هیچگونه اتهامی علیه وی ثابت نشده، در نتیجه، شخص تحت‌نظر همان مظنون است که تفهیم اتهام نسبت به وی هنوز صورت نگرفته است.

به طور کلی؛ «متهم» به کسی گفته می شود که به عنوان فاعل یا انجام دهنده کاری که از نظر قانون جرم محسوب می شود، تحت پیگرد باشد ولی به طور قطع و یقین نتوان جرم را به وی نسبت داد. از این رو مرسوم است که می‌گویند هر متهمی لزوماًً مجرم نیست مگر این که جرم وی توسط دادگاه صالح ثابت شود. از زمانی که جرم در دادگاه علیه متهم ثابت می شود، می توان او را «مجرم»^[۲۲] نامید. این مجرم از وقتی که حکم دادگاه علیه او صادر شده و سپس«قطعی» می شود، نام دیگری به خود خواهد دید به نام «محکوم»^[۲۳].
در قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه به جای واژه متهم، از اصطلاح تحت‌بررسی^[۲۴] استفاده می‌کنند. این اصطلاح در قانون

۱۹۹۳ آمده است؛ پیش از آن شخص متهم خوانده می‌شد. مفهوم اتهام با اصل برائت کمتر سازگار بود و به همین علت، تصمیم به تغییر اصطلاح گرفته شد. با این وجود افکار عمومی، ‌تحت بررسی قرار گرفتن اشخاص را به منزله اعلام مجرمیت می‌داند.(بوریکان و سیمون،۱۳۹۱،ص۱۴۶)

۲-۱-۵- مرحله تحت‌نظر

تحت‌نظر ناظر به مرحله‌ای است که مظنون در بازداشت نیروهای پلیس به سر می‌برد. تحت‌نظر، اختیار و نه حقی است که به ضابطان دادگستری اجازه می‌دهد تا در شرایطی خاص، افراد مظنون به ارتکاب جرم را برای مدتی که امروزه در بسیاری از کشورها با لحاظ شدت مجازات جرم یا نوع جرم ارتکابی تعیین می‌شود، به منظور حصول نتایج مورد نظر قانون‌گذار در اماکن پلیس نگهداری کنند.(آشوری و سپهری،۱۳۹۲،ص۴)

غالباً در جریان تحت‌نظر پلیس می‌تواند به جمع‌ آوری دلایل ضروری بپردازد و مانع از بین رفتن آثار و دلایل جرم و گسترش دامنه پیامدهای آن گردد این در حالی است که گفته می‌شود شخص تحت‌نظر به دلیل برخی محدودیت ها و شرایط و بعضاً برگزاری جلسات استماع و بازجویی متعدد از سوی نیروهای پلیس در این مدت، در وضعیتی ناپایدار، معلق و در موضع ضعف قرار دارد.(بوریکان و سیمون،۱۳۹۱،ص۱۲۵)

مطابق مقررات کنونی آیین دادرسی کیفری ایران، مقدمه قرار گرفتن فرد در وضعیت تحت‌نظر(حداکثر تا ۲۴ ساعت)، دستگیری وی در جریان یک جرم مشهود است.

در ماده ۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ در موضوع جرایم مشهود، از عبارت«بازداشت متهم جهت تکمیل تحقیقات» استفاده نموده که نباید آن را با«بازداشت موقت» به عنوان یکی از قرارهای تأمین اشتباه گرفت. به همین دلیل در ادامه ماده مذکور آمده است :

«حداکثر تا مدت ۲۴ ساعت می‌توانند متهم را تحت‌نظر نگهداری نموده و در اولین فرصت باید مراتب را جهت اتخاذ تصمیم قانونی به اطلاع مقام قضایی برسانند.»