دولت
سیایت های حمایتی دولتی از صنایع در صورت های مختلف اعمال می گردد و این سیاست ها گاه در قالب کمک های مالی و سرمایه ای و گاه در قالب تسهیلات در زمینه ورودی های فرایند تولید می باشد. بطور کلی اقدامات مختلف دولت زمانی مفید خواهد بود که اولاً مشتری نگری واحد های تولیدی را تقویت کند. یعنی کمک کند که تولیدکنندگان نیازهای مشتریان را بهتر و سریعتر تشخیص دهند. ثانیاً حمایت از گردهمایی صنعتی گیرد که سازمان یافته هستند. ثالثاً ظرفیت سازی برای ارتقا و بهبود صنعتگران صورت گیرد( ندوی و اشمیتز،۱۳۸۱). هرگاه بنگاه های اقتصادی در اجرای فعالیت های خود معمولاً با مشکلات مالی مواجه می شود که در صورت رفع به موقع آنها قادر خواهد بود تا برنامه های خود را عملی کند. در این راستا شناسایی نیازهای مالی اساسی بنگاه های خوشه ضروری است ( رابلوتی، ۱۳۸۱). بانک ها و موسسات مالی دولتی به عنوان یکی از عمده ترین منابع مالی صنعتی به حساب می آیند. تامین کنندگان منابع مالی با توجه به سیاست های کلان صنعت به عنوان یکی از عمده ترین تامین کنندگان منابع مالی صنایع به حساب می آیند. تامین کنندگان منابع مالی با توجه به سیاست های کلان صنعت به توسعه صنعت خاص ، منابع مالی شرکت ها را از طریق وام های گوناگون و با نرخ متفاوت فراهم می آورند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همکاری و رقابت
تامین منافع هریک از بنگاه های عضو خوشه نیاز به اقدام هماهنگ و حرکت های منسجم دارد. از آنجا که اندازه بنگاه های عضو خوشه و قدرت آنها در ابعاد مختلف نیروی انسانی، تکنولوژی، توان مالی و .. یکسان نیست، لذا در عین همکاری و اقدام جمعی و استقلال عملیاتی هر صنعت باید عضو هماهنگ کننده ای وجود داشته باشد تا اولاً منافع تمام بنگاه ها را مد نظر قرار گیرد، تقسیم کار مطلوب و مناسب باشد، توانایی های هر بنگاه به شکل بهینه مورد استفاده قرار گیرد و مشکلات بنگاه ها در زمینه های مختلف مرتفع گردد( ندوی و اشمیتز، ۱۳۸۱).بنگاه‌ها درحالی که برخی رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند اما منافع مشترکی دارند و دارای چالش‌ها و فرصت‌های مشترکی هستند، علاوه بر صرفه‌های ناشی از تجمیع، همکاری این بنگاه‌ها در راستای منافع مشترک خود نیز می‌تواند به افزایش رقابت پذیری آنها کمک کرده و خوشه‌های صنعتی را از زاویه تاثیر آنها بر رقابت پذیری صنایع دارای اهمیت سازد.
زیرساخت
دسترسی به زیرساخت های تکنولوژی نظیر اتصال، دسترسی به شبکه مخابرات و اینترنت از مواردی است که برای صنایع هائز اهمیت است. دسترسی به این شبکه ها موجب راهیابی صنعت به بزرگراه های ارتباطی است.
تجمع صنایع
تجمع جغرافیایی مناسب واحد ها از مقدمات و ضرورت های شکل گیری یک خوشه صنعتی به شمار می آید. نخستین مرحله برای شناسایی خوشه های صنعتی شناسایی تراکم فعالان صنعت در یک منطقه خاص است (Micheal et al,2008). تراکم صنایع به طور مستقیم بر روی بهره وری آن ها تاثیر می گذارد، به طوری که این تراکم می تواند عامل تغییر ۵۰ درصدی کارایی (بهره وری) کارگران شود. همچنین تجمع یکی از دلایل تخصصی شدن منطقه ای است که خود عاملی موثر بر رشد اشتغال زایی و افزایش رقابت پذیری منطقه ای است (Ciccone et al, 1996).
زیست محیطی
فرایندهای توسعه بدون ارزیابی و برنامه های زیست محیطی پیکره طبیعی کشور را که در قلمرو مناطق خشک و نیمه خشک جهان واقع شده در چالش و رویاروئی تخریب های گسترده وآلودگی های متعدد زیست محیطی که منجر به کاهش کیفیت های زیستی انسان های ساکن این مرزو بوم می شوند، مواجه نموده است ( سازمان صنایع کوچک ۱۳۹۱). با توجه به اینکه ایجاد صنعت در هر منطقه با ضایعات و آلودگی هایی همراه است، میزان و شدت این عوامل در ایجاد این صنایع تاثیرگذار است. با توجه به مهمتر جلوه شدن روزافزون عوامل زیست محیطی ، در این تحقیق رعایت حداقلی این عوامل و استفاده از فاضلاب های پسماند مدنظر قرار گرفته است.
۱۰-۲ صنایع کوچک و متوسط
چندین دهه است که نقش بنگاه های متوسط و کوچک در فرایند توسعه، توجه خاص محققان و متخصصین را به خود جلب نموده است. گزارش ILO در ۱۹۷۲ که نقطه عطفی در این زمینه به شمار می آید در مورد نقش بنگاه های کوچک و متوسط در کاهش میزان فقر، به بحث پرداخت و از آن پس مطالعات بسیاری در رابطه با نقش ، کارکردها، رفتار و ویژگی های صنایع کوچک و متوسط صورت گرفته است( رابلوتی ۱۳۸۲ ). تجربه بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نشان می دهد که بخش صنایع کوچک و متوسط به دلایل مختلفی می تواند نقش محوری در توسعه اقتصادی و صنعتی داشته باشد (یونیدو، ۱۳۸۴).
کارمحور بودن ، انعطاف پذیری نسبت به تغییرات بازار و تکنولوژی، داشتن قابلیت در بهره بردرای از منابع و مهارت های محلی در پاسخ به بازار محلی و برآوردن نیازهای پایه قشر فقیر، از جمله ویژگی های اصلی صنایع کوچک و متوسط می باشند. گمان می رود که صنایع کوچک و متوسط در توزیع عادلانه درآمد و ارتقا دموکراسی اقتصادی و اجتماعی نیز نقش به سزایی داشته باشند( رابلوتی، ۱۳۸۲).
صنایع کوچک و متوسط از بسیج منابع ملی حمایت می کنند و در نتیجه باعث ایجاد فرصت های شغلی ، ایجاد رفاه و بالاخره فقرزدایی می شوند. این صنایع به اقشار آسیب پذبر جامعه از قبیل جوانان و زنان که ظرفیت محدودی برای مشارکت در توسعه اقتصادی کشورشان دارند کمک می کنند. بخش صنایع کوچک و متوسط می تواند نقش مهمی در تحقق روند خصوصی سازی در کشور ایفا نمایند، زیرا آنها اغلب قابلیت جذب نیروی کار مازاد را دارند. همچنین ، توسعه صنایع کوچک و متوسط باعث ارتقا مردم سالاری در جامعه می شود و جامعه مدنی باعث مشارکت کارآفرینان در نظام اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی کشور می گردد. سرانجام، بخش صنایع کوچک و متوسط ، منعطف و نوآور است و در بسیاری از بخش ها ، صنایع کوچک و متوسط امتیاز های رقابتی قابل توجهی نسبت به صنایع بزرگ دارند و این امر آنها را قادر می سازد سریعتر و موثرتر به تحولات فزاینده جهانی پاسخ دهند ( یونیدو ،۱۳۸۴).
نظریات مدرن کسب و کار که در نیمه اول قرن بیست مطرح می شدند تا تاثیر اندکی بر توسعه بنگاه های کوچک و متوسط داشتند. زیرا به نظر می رسید که رشد اقتصادی کشورهای صنعتی جهان توسط شرکت های بزرگ هدایت می شود و شرکت های کوچک به دلیل ناتوانی در کسب صرفه های مقیاس ، رو به اضمحلال گذاشته بودند. این دیدگاه ناامید کننده توسط برخی از اقتصاددانان دامن زده شد. با این حال به تدریج شواهد نشان داد که در همان سال ها ، بنگاه های کوچک میزان قابل توجهی از شغل های جدید را ایجاد نموده اند. این امر موجب صورت دادن تحقیقات وسیعی در مورد توسعه بنگاه های کوچک و متوسط گردید. نتایج این تحقیقات در قالب خط مشی ها و قوانین و مقررات ، تدوین و به اجرا گذاشته شد. در اوایل سال های ۱۹۸۰ که بیکاری در اکثر کشورهای اروپای غربی افزایش یافت،گرایش به توسعه بنگاه های کوچک و متوسط و صنایع خود اشتغالی تشدید شد. این موضوع منجر به آغاز روندی مستمر برای بهبود محیط توانمند برای رشد و توسعه بنگاه های کوچک و متوسط بود که به امر سیاست گذاری ، تدوین قوانین و مقررات، اجرای این قوانین، نظارت و ارزیابی و .. در این زمینه پرداخته شد (یونیدو، ۱۳۸۴).
۱-۱۰-۲ تعاریف صنایع کوچک و متوسط
ادبیات مربوط به اشتغال واحدهای کوچک بسیار گسترده است و این گستردگی نیز باعث شده است که در کشورهای مختلف تعاریف گوناگونی برای این واحد ارائه شود؛ این تعاریف با توجه به ساختار سنی، جمعیتی، فرهنگی و درجه توسعه یافتگی متفاوت هستند(مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، ۱۳۸۴)..
تعریف صنایع کوچک و متوسط در ایران بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی، بنگاه‌های کوچک و متوسط، واحدهای صنعتی و خدماتی (شهری و روستایی) هستند که کمتر از ۵۰ نفر کارگر دارند (یونیدو، ۱۳۸۴). وزارت تعاون نیز بر حسب مورد، تعاریف وزارت صنایع و معادن و مرکز آمار ایران را در مورد این صنایع بکار می‌برد. مرکز آمار ایران کسب و کارها را به چهار گروه طبقه‌بندی کرده است؛ کسب و کارهای دارای ۹-۱ کارگر، ۴۹-۱۰ کارگر، ۹۹-۵۰ کارگر و بیش از ۱۰۰ کارگر (آمار سال ۱۳۷۸). هر چند این طبقه‌بندی ظاهراً شباهتی با تعاریف اتحادیه اروپا^[۱۲۴] دارد ولی مرکز آمار ایران فقط کسب و کارهای کمتر از ۱۰ نفر نیروی کار را بنگاه‌های کوچک و متوسط محسوب می‌کند و سایر کسب و کارها را “کارخانجات صنعتی بزرگ” قلمداد می‌کند. بانک مرکزی ایران نیز کسب و کارهای زیر ۱۰۰ نفر نیروی کار را به عنوان بنگاه‌های کوچک و متوسط تلقی می‌کند (یونیدو، ۱۳۸۴).
بنگاه‌های کوچک و متوسط در اتحادیه اروپا این‌گونه دسته‌بندی می‌شوند:
۱٫بنگاه‌های خرد: ۹-۱ نفر نیروی کار
۲٫بنگاه‌های کوچک: ۴۹-۱۰ نفر نیروی کار
۳٫بنگاه‌های متوسط: ۲۴۹-۵۰ نفر نیروی کار
براساس معیارهای اتحادیه اروپا نیز، صنایع کوچک و متوسط برحسب تعداد کارکنان و مبلغ گردش سرمایه سالانه تعریف می شوند. براین اساس، بنگاهی کوچک یا متوسط نامیده می شود که تعداد کارکنان آن کمتر از ۲۵۰ نفر باشد و مبلغ گردش مالی سالانه آن هم از ۴۰ میلیـون یورو تجاوز نکند و تعادل ترازنامه کمتر از ۲۷ میلیون یورو باشد. از نظر اقتصادی باید مستقل بوده و بیش از ۵۰ درصد آن متعلق به بخش خصوصی باشد.(یونیدو ،۱۳۸۴).
۲-۱۰-۲ تعاریف صنایع کوچک و متوسط در جهان
بنگاه های کوچک و متوسط در جهان دراری شباهت های بسیاری هستند، اما با وجود این نمی توان تعریف واحد و یکسانی از آنها بدست آورد. هر کشور با توجه به شرایط خاص خود تعریفی از این کسب و کار ارئه کرده است. بیشترین تعریف ها بر اساس معیارهای کمی مانند تعداد کارکنان و میزان گردش مالی مطرح شده اند. برای روشن تر شدن موضوع تهاریف متفاوت چند کشور را در جدول ۵-۲ ارائه نموده ایم.
جدول ۵-۲ تعاریف گوناگون از صنایع کوچک و متوسط( سازمان بهره وری آسیایی،۱۳۸۰)

۳-۱-۳-۲-۴ داستان حضرت یونس (ع)
زمانی که خبر دستگیر شدن«ایرونسی»– رهبر کودتاچیان- به«عثمان» میرسد و رئیس زندان هم فرار کرده و قرار است و زندانیان آزاد میشوند«عثمان» نزد«شیخ عبدالله» میرود تا وی را نیز مطلع سازد. زمانی که نزد«شیخ عبدالله» میآید او را میبیند که نشسته و چون صوفیان خدا را ذکر می‌کند «نَظَرَ اِلَیَّ بِعَینَینِ هَانِئَتَینِ وَ قَالَ«فَلَوْلَا أَنَّهُ کَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِینَ*لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ» صَدَقَ اَللهُ اَلعَظِیمُ…
قَبَضُوا عَلَی اِیرُونسِی…
اَلقِصَّهُ قَدِیمِهٌ…
کَیفَ؟؟
وَ أَورَثَکُم أَرضَهُم وَ دِیَارَهُم…
وَ اَلعُمَلَاءُ مِن اَلإِیبُو وَ اَلیُوربَا وَ اَلإِنجِلِیزِ وَ اَلمُنحَرِفِینَ مِن اَلشَّمَالِ، یَفِرُّونَ فِی کُلِّ اِتِّجَاهِ… سَنَعُودُ اِلَی اَلحَیَاهِ مِن جَدَیدٍ یَا مَولَانَا»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۱۱۹).
در این قسمت نیز کیلانی با آوردن داستان حضرت یونس-علیه السلام- به یک اصل مهم قرآنی اشاره می‌کند، و آن اینکه ذکر و تسبیح و عبادت خداوند سبب برطرف شدن مشکلات بزرگ می‌شود این مطلب در سوره صافات و در اثنای داستان یونس علیه السلام آمده است که میفرماید«وَ إِنَّ یُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ*إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ*فَسَاهَمَ فَکَانَ مِنَ الْمُدْحَضِینَ*فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ وَهُوَ مُلِیمٌ*فَلَوْلَا أَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ*لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ*فَنَبَذْنَاهُ بِالْعَرَاءِ وَ هُوَ سَقِیمٌ*وَأَنْبَتْنَا عَلَیْهِ شَجَرَهً مِنْ یَقْطِینٍ*وَ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى مِائَهِ أَلْفٍ أَوْ یَزِیدُونَ*فَآمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِینٍ»(الصافات/۱۴۸-۱۳۹)در تفسیر این آیه آمده است که یونس–علیه السلام-«تا روز قیامت در شکم ماهی باقی می ماند و شکم ماهی قبرش میشد، اما به سبب این که پروردگارش را ستایش میگفت و پاکی اش را بیان میکرد و به سبب اینکه خداوند را عبادت مینمود خداوند متعال او را نجات داد و اینگونه خداوند مؤمنان را به هنگامی که به سختیها گرفتار میشوند نجات میدهد»(السعدی،۱۳۸۷ش، ج۳ ۲۳۰).
علاوه بر این با ذکر آیهای از سوره احزاب، سنت الهی در پیروزی حق بر باطل را یادآوری می کند، جایی که خداوند متعال می فرماید«وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنَالُوا خَیْرًا وَ کَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتَالَ وَ کَانَ اللَّهُ قَوِیًّا عَزِیزًا*وَ أَنْزَلَ الَّذِینَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِنْ صَیَاصِیهِمْ وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِیقًا تَقْتُلُونَ وَ تَأْسِرُونَ فَرِیقًا*وَ أَوْرَثَکُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِیَارَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَ کَانَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرًا»(الأحزاب/۲۷-۲۵)ملاحظه میشود که ذکر این آیه از سوره احزاب مناسبت خوبی با فضای رمان و بر اساس مقتضای حادثهای است که آیه در آن ذکر شده است، چرا که در غزوه احزاب قبایل مختلف جهت شکست دادن مسلمانان در مدینه با منافقان و یهودیان همدست شده بودند، اما سرانجام نیز شکست خوردند، به همین صورت در نیجریه هم استعمارگران و مبشران با مزدوران و خائنان قبایل این کشور، دست به دست هم داده بودند تا کشور راتجزیه کنند اما تلاششان راه به جایی نبرد. نجیب کیلانی این مفاهیم را از طریق بینامتنی مستقیم به خوبی بیان کرده است.
۳-۱-۳-۲-۵ داستان مریم (ع)
در ابتدای (فصل ۱۷) کیلانی به حالت ناامیدی که در زندان به«عثمان» دست داده است اشاره میکند، اما هر بار این«شیخ عبدالله» است که با توجیهات قرآنی او را امیدوار میسازد. از جمله این توجیهات آوردن داستان بخشی از حضرت مریم–علیها السلام-است«اِلتَفَتَ نَحوِی وَ أَمسَکَ بِیَدِی قَائِلَاً أَلَا تَعَلَمُ یَا«عُثمَانُ» أَنَّ اَللهَ قَالَ لِمَریَم«‏وَ هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ النَّخْلَهِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا‏*فَکُلِی وَاشْرَبِی وَقَرِّی عَیْنًا»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۱۱۷).
همانطور که میبینیم در این قسمت«شیخ عبدالله»با ذکر این داستان میخواهد بگوید چگونه معیت و همراهی خداوند مؤمنان را در سختترین شرایط استوار نگه داشته و چطور یاری خداوند در وخیمترین اوضاع برای بندگان صالح از راه میرسد. آیات مذکور از سوره مریم آیه ۲۵ و ۲۶ میباشد. در داستان مریم علیه السلام اوج ناراحتی و فشار را بر مؤمنی پاک میبینیم که کارش به جایی میرسد که آرزوی مرگ می‌کند و میگوید«قَالَتْ یَا لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَکُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا» (مریم/۲۳) اما باوجود این فرج خداوند شامل حال وی شده و سربلندانه از امتحان بیرون میآید. کیلانی هم از طریق بینامتنی این داستان قرآنی پیام صبر و توکل برخداوند را برای خواننده دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۱-۳ -۳ بینامتنی احادیث نبوی
احادیث نبوی از دیگر منابعی است که رمان نویسان مسلمان از آن تاثیر پذیرفته اند. با نگاهی به رمانهای معاصر عربی این امر را در حد وسیعی مشاهده میکنیم. کیلانی هم مانند یک نویسندهی مسلمان احادیث نبوی را به عنوان دومین منبع شریعت اسلام در آثار خود آورده است. با بررسی رمانهای او می بینیم که او در برخی موارد متن احادیث را به صورت صریح وارد متن رمان کرده است، در این زمینه مشاهده میشود که او دقیقا متن حدیث را از زبان یکی از شخصیتهای رمان آورده و در اغلب موارد هم برای جدا کردن آن از متن رمان حدیث را داخل گیومه قرار داده است، در غیر این صورت مضامین احادیث را به صورت ضمنی و با تغییر در الفاظ و ترکیب آن در طول رمان ذکر می کند. در این بخش نمونههایی از بینامتنی مستقیم با احادیث نبوی را که کیلانی به صورت صریح یا ضمنی آورده است مورد بررسی قرار دادهایم.
۳-۱-۳-۳-۱بینامتنی صریح
احادیثی که کیلانی به صورت صریح در رمان«عمالقه الشمال » آورده است، شامل موضوعاتی چون توکل کامل بر خداوند، شیرینی ایمان، قاطعیت در اجرای احکام اسلامی، صبر برآزمایشهای الهی و تحریم اختلاف و برادرکشی در اسلام میباشد که در زیر به تحلیل چگونگی بکارگیری این احادیث توسط نویسنده، پرداختهایم.
۳-۱-۳-۳-۱-۱ رُفِعت اَلأَقلَامُ وَ جَفَّت اَلصُّحُف
«شیخ عبدالله»، «عثمان» را به رفتن به جنوب و دعوت کردن ساکنان آنجا که بتپرستند تشویق می‌کند و به وی روحیه داده و می گوید در این راه از چیزی غیر از خدا نترسد و در این رابطه این حدیث را برایش می خواند«وَ لَا تَخشَ إِلَّا اَللهَ … وَ لَیسَ مِنَ المَکتُوبَ اَلهُرُوبُ «وَ لَو اِجتَمَعَ أَهلُ اَلسَّمَاءِ وَ اَلأَرضِ عَلَی أَن یَضِرُّوکَ بِشَیءٍ لَن یَضِرُّوکَ إِلَّا بِشَیءٍ قَد کَتَبَهُ اَللهُ لَکَ»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۲۱).
این حدیث در کتب روایات اینگونه آمده است که پیامبر به ابن عباس که نوجوان بود فرمود«وَ اعلَم أَنَّ اَلأُمَّهَ لَو اِجتَمَعُوا عَلَى أَن یَنفَعُوکَ لَم یَنفَعُوکَ اِلَّا بِشَیءٍ قَد کَتَبَهُ اَللهُ لَکَ وَ لَو اِجتَمَعُوا على أن یَضِرُّوکَ لم یَضِرُّوکَ اِلَّا بِشَیءٍ قَد کَتَبَهُ اَللهُ علیک رُفِعت اَلأَقلَامُ وَ جَفَّت اَلصُّحُف»(احمد بن حنبل ،ج ۱ ۲۹۳) که به مفهوم قضا و قدر و نیز توکل کامل بر پروردگار اشاره دارد، برای یک دعوتگر که در راهش انواع خطرات را در کمین خود میبیند یادآوری این مفهوم بسیار ارزشمند است.
۳-۱-۳-۳-۱-۲حَلَاوَهُ اَلإِیمَانِ
در بخشی از داستان، «عثمان» از تعارضی که در قضیهی ازدواج با«جاماکا» برایش پیش آمده است نزد شیخ شکایت میکند و از او راهنمایی میخواهد«هَمَستُ لِشِیخِی«أَبکِی کَثِیراً فِی اَللَّیَالِی اَلطَّوِیلَهِ … وُ دَخَلَت«جَامَاکَا» حَیَاتِی کَشَیطَانِ جَمِیلٍ… هَل هَذَا هُوَ اَلحُبُّ؟؟»
قَالَ شِیخِی فِی جِدِیَّهٍ ظَاهِرَهٍ «لَا یُؤمِنُ أَحَدُکُم حَتَّی یَکَونَ اَللهُ وَ رَسُولُهُ أَحَبَّ اِلَیهِ مِن سِوَاهُمَا…»
وَ لِهَذَا اَخرَجتُهَا مَن حَیَاتِی….
وَ لِمَاذَا؟؟
لِأَنَّ حُبَّهَا طَرِیقٌ اِلَی اَلشِّرکِ…
لَیسَ تَمَامَاً…
کَیفَ؟؟
«مَن یُحِبُّ اَللهَ وَ رَسُولَهُ یَستَطِیعُ أَن یُحِبُّ خَلقَهُ … حُبُّهُمَا هُوَ اَلمَدخَلُ … هُو اَلحُّبُ اَلکَبِیرُ اَلَّذِی یُظَلِّلُ بِأَفرِعِهِ اَلسَّامِقَهِ اَلخَضرَاءِ … کُلُّ اَلدُّنیَا… أَ تَفهَمُ؟؟ کُلُّ اَلدُّنیَا….»
در این مقطع شاهد بینامتنی مستقیم حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و سلم هستیم که میفرماید«لا یَجِدُ أَحَدُکُم حَلَاوَهَ اَلإِیمَانِ حَتَّى یُحِبَّ اَلمَرءَ لَا یُحِبُّهُ إِلَّا لِلَّهِ وَ حَتَّى یَکُونَ أَن یَقذِفَ فِی اَلنَّارِ أَحَبَّ إِلَیهِ مِن أَن یَرجِعَ إِلَى اَلکُفرِ بَعدَ إِذ أَنقَذَه اَللهُ مِنهُ وَ حَتَّى یَکُونَ اَللهُ وَ رَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَیهِ مِمَّا سِوَاهُمَا»(البیهقی، ۱۴۱۰هـ، ج ۲ ۱۳۰)
کیلانی در این گفتگو به اصلاح تصور رایج در مورد کلمهی«حب» میپردازد که به اشتباه آنرا در عشق به محبوب زمینی خلاصه کردهاند، او از زبان«شیخ عبدالله» بیان می‌کند که دایرهی«حب» بسیار فراگیرتر است و میتوان در سایهی دوست داشتن خداوند دیگران را نیز دوست داشت. همچنین این نکته را میرساند که محبت خداوند باید اساس سایر محبتها باشد، چرا که در غیر این صورت سبب انحراف از توحید خواهد شد. چیز دیگری که به چشم میخورد تمرکز بر کلمه«حب» که یک اصطلاح اساسی در تصوف است که با فضای رمان هم هماهنگی زیبایی ایجاد نموده است.
۳-۱-۳-۳-۱-۳ عدالت و قانونمداری اسلام
از جمله اموری که«عثمان» برای رئیس قبیله در مورد اسلام شرح میدهد، مسئلهی برابری همه در برابر قانون اسلام است. او در این رابطه مستقیما حدیث پیامبر صلی الله عیله و سلم را میآورد«وَ کَانَ یَقُولُ عَن اِبنَتِهِ…. لَو أَنَّ فَاطِمَهَ سَرَقَت لَقَطَعَ مُحَمَّدُ یَدَهَا»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۵۶).
اصل حدیثی که کیلانی بخشی از آن را ذکر کرده است، در کتب روایات به این ترتیب آمده است که یک زن از قبیلهی بنی مخزوم مرتکب دزدی شده بود و این امر بر قریش–که بنی مخزوم هم جزئی از آن است- سخت آمد و تلاش کردند به گونهای مانع از اجرا شدن حد سرقت بر او شوند. برای همین منظور از«اسامه بن زید» که بسیار نزد پیامبر–صلی الله علیه و سلم- محبوب بود، خواستند تا در این رابطه با ایشان صبحت نماید تا شاید ایشان را از اجرای این حد منصرف کند، اما پیامبر–صلی الله علیه و سلم- با قاطعیت با این امر مخالفت ورزید و به«اسامه بن زید» فرمود«أَ تَشفَعُ فِی حِدٍّ مِن حُدُودِ اللهِ» سپس خطبهای ایراد نمود که در آن فرمود«إِنَّمَا أَهلَکَ اَلَّذِینَ قَبلَکُم أَنَّهُم کَانُوا إِذَا سَرَقَ فِیهِم اَلشَّرِیفُ تَرَکُوه . وَ إِذَا سَرَقَ فِیهِمُ الضَّعِیفُ أَقَامُوا عَلَیهِ اَلحَدَّ وَاَیمُ اَلله لَوْ أنّ فَاطِمَهَ بنتَ مُحَمَّد سَرَقَت لَقَطَعْتُ یَدَهَا»(البخاری،۱۴۲۲هـ، ج۸ ۵۸۶)
کیلانی با بینامتنی این حدیث شریف، به عدالت و قانونمداری اسلام اشاره دارد. بگونهای که در صورت حاکمیت اسلام و مسلمانان، بدون در نظر گرفتن موقعیت اشخاص و دین و مذهب آنها عدالت در کشور اجرا خواهد شد و همه در دادگاه یکسان خواهند بود.
کیلانی خود میگوید«علاج مشکلات فردی و اجتماعی در هر شکل یا حجمی باشند، اساسا به قلب و وجدان مؤمن بر می گردد تا به بند و امر و قانون های لازم الإجرا. قانونگذاری در صورتی که کسی نباشد که به آن احترام گذاشته و بدان پایبند بوده و اجرایش نماید ارزشی ندارند و این هم اتفاق نمی افتد مگر زمانی که باور قلبی، رضایت کامل و دوست داشتن کسی که این قانون را وضع کرده موجود باشد»(الکیلانی، ۱۹۸۵م ۴۵). اسلام هم از طرفی با آموزههای خود که در رأس آن ایمان به روز قیامت و حساب اعمال و ناظر بودن خداوند بر همه قرار دارد، این روحیه را در مسلمانان ایجاد می‌کند و از طرفی دیگر هم قوانین را با قاطعیت اجرا می‌کند و در نتیجه جامعه اصلاح می گردد. با توجه به آنچه گذشت میتوان گفت کیلانی در بکارگیری این حدیث موفق عمل کرده است و این حدیث گهربار را به صورت مستقیم و صریح در متن رمان خود گنجانده است.
۳-۱-۳-۳-۱-۴إِذَا اِلتَقَی اَلمُسَلمَانِ بِسَیفِیهِمَا
در زندان یک درگیری میان افرادی که دستگیر شده اند رخ می دهد و مقداری طول می کشد و تعدادی زخمی می شوند،اینجاست که «شیخ عبدالله» به میان آمده و به آن خاتمه می دهد سپس در قالب یک موعظه به آنها اینگونه می گوید «وَ نَادَی بِأَعلَی صَوتِهِ أَیَّ أَبنَائِی اَلأَعِزَّاءِ … کُلُّکُم أَبنَائِی … إِذَا اِلتَقَی اَلمُسَلمَانُ بِسَیفِیهِمَا فَالقَاتِلُ وَ اَلمَقتُولُ فِی اَلنَّارِ … هَذَا مَا قَالَهُ نَبِیَّکُم صَلَّی اَللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّمَ-تا آنجا که میگوید- اَلنَّصرُ آتٍ وَ لَکِنَّکُم قَومٌ تَستَعجِلُونَ…… طُوبَی لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیُوبِ اَلنَّاسِ»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۹۳).
در این مقطع شاهد چند مورد بینامتنی هستیم اولین با حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و سلم پیرامون حرمت کشتار میان مسلمانان، که به این ترتیب در کتابهای روایت آمده است«عَن اَلأَحنَفِ بِنِ قَیس، قَالَ ذَهَبتُ لأنصرَ هَذَا اَلرَّجُل فَلَقِینِی أَبُو بَکرَهُ، فَقَالَ أَینَ تُرِیدُ؟ قُلتُ أَ نَصَرَ هَذَا اَلرَّجُلُ، قَالَ اِرجَع فِإِنِّی سَمِعتُ رَسُولَ اَللهَ صَلَّی اَللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّمَ یَقُولُ إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَیْفَیْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَالْمَقْتُولُ فِی النَّارِ» فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ، هَذَا الْقَاتِلُ، فَمَا بَالُ الْمَقْتُولِ؟ قَالَ «إِنَّهُ کَانَ حَرِیصًا عَلَى قَتْلِ صَاحِبِهِ»(البخاری،۱۴۲۲هـ، ج۱ ۳۵).
همچنین با حدیث دیگریپیرامون لزوم صبر و استقامت در برابر آزار و اذیت کفار، که از «خباب بن الأرت» روایت شده است که فرمودند« شَکَوْنَا إِلَى رَسُولِ الله(ص) وَهُوَ مُتَوَسِّدٌ بُرْدَهً لَهُ فِی ظِلِّ الْکَعْبَهِ، قُلْنَا لَهُ أَلا تَسْتَنْصِرُ لَنَا؟ أَلا تَدْعُو اللَّهَ لَنَا؟ قَالَ «کَانَ الرَّجُلُ فِیمَنْ قَبْلَکُمْ، یُحْفَرُ لَهُ فِی الأرْضِ فَیُجْعَلُ فِیهِ، فَیُجَاءُ بِالْمِنْشَارِ فَیُوضَعُ عَلَى رَأْسِهِ فَیُشَقُّ بِاثْنَتَیْنِ، وَمَا یَصُدُّهُ ذَلِکَ عَنْ دِینِهِ، وَیُمْشَطُ بِأَمْشَاطِ الْحَدِیدِ مَا دُونَ لَحْمِهِ مِنْ عَظْمٍ أَوْ عَصَبٍ، وَمَا یَصُدُّهُ ذَلِکَ عَنْ دِینِهِ، وَاللَّهِ لَیُتِمَّنَّ هَذَا الأمْرَ حَتَّى یَسِیرَ الرَّاکِبُ مِنْ صَنْعَاءَ إِلَى حَضْرَمَوْتَ، لا یَخَافُ إِلا اللَّهَ أَوِ الذِّئبَ عَلَى غَنَمِهِ، وَلَکِنَّکُمْ تَسْتَعْجِلُونَ»(البخاری،۱۴۲۲هـ، ج۹ ۱۴۱)
کیلانی در پس بینامتنی این احادیث چند هدف را دنبال کرده است، یکی اینکه به مخاطب بگوید که در جنگ برادر کشی تقصیر بر هر دو طرف بوده و هردو طرف نیز از آن ضررمند خواهند شد وبا این پیام، مسلمانان نیجریه را نیز از اختلاف و درگیری و عواقب ناگوار آن برحذر میدارد. علاوه برآن با حدیث دوم هم به این امر اشاره می‌کند که پیروزی نزدیک است و حتما روزی نیجریه به صلح و امنیت، به شرط فداکاری و استقامت در برابر طوفان مشکلات و سختیها خواهد رسید. کیلانی در مورد اول متن حدیث را بطور آشکار در رمان آورده است و در حدیث دوم به صورت ضمنی به آن اشاره کرده است.
۳-۱-۳-۳-۲ بینامتنی ضمنی
کیلانی همچنین احادیثی را نیز به صورت ضمنی در اثنای این رمان آورده است که در موضوعاتی چون جایگاه ازدواج در اسلام، خودداری از نزدیک شدن به شبهات و حرمت خلوت با نامحرم را شامل میشود، در این قسمت به بررسی بینامتنی این احادیث با رمان«عمالقه الشمال» پرداختهایم.
۳-۱-۳-۳-۲-۱اَلزِّوَاجُ نِصفُ اَلدِّینِ
در ابتدای رمان«عثمان» در مورد خودش و اینکه چرا ازدواج نکرده است صحبت میکند، او میگوید«قَد یَظِنُّ اَلبَعضُ أَنَّ عَدَمَ زَوَاجِی حَتَّی اَلآنَ سَبَبُهُ إِنَّنِی أُرِیدُ أَن أَتَفَرَّغَ لِلعِبَادَهِ وَ اَلدَّعوَهِ ….لَا… دَعنِی أَعتَرِفُ إِنَّ اَلدَّمَاءَ اَلحَارَّهَ فِی عُرُوقِی تَلهِبُ جَسَدِی وَ اَلزِّوِاجُ نِصفُ اَلدِّینِ…اِلزِّوَاجُ نِدَاءُ اَلفِطرَهِ فِی أَعمَاقِی..»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۶)
کیلانی آغاز حوادث رمان را آشنایی«عثمان» با«جاماکا» قرار داده است، و مقطعی که در بالا آمد تمهیدی است برای وارد شدن به ماجراهایی که برای«عثمان» به سبب دلبسته شدن او به«جاماکا» پیش میآید، عدم ازدواج«عثمان» به دلیل این است که او آرزو دارد با«جاماکا» ازدواج کند اما اختلاف دین آنها مانع این امر شده است. کیلانی در مورد ازدواج به این حدیث از پیامبر صلی الله علیه و سلم اشاره می کندمیفرماید«إِذَا تَزَوَّجَ اَلعَبدُ فَقَد کَمَلَ نِصفُ اَلدِّینِ فَلیَتَّقِ اَللهُ فِی اَلنِّصفِ اَلبَاقِی»(البیهقی، ۱۴۱۰هـ، ج ۴ ۳۸۲). ملاحظه میشود کیلانی با این بینامتنی میخواهد به این مطلب هم اشاره کند که خودداری از ازدواج برای فراغت جهت دعوت و عبادت امیر نکوهیده و ناپسند بوده و با رهنمودهای پیامبر صلی الله علیه و سلم و فطرت انسان همخوانی ندارد.
۳-۱-۳-۳-۲-۲من حام حول الحمی
در ابتدای رمان که«نور»، «عثمان» را دعوت می‌کند که گشت و گذاری در مناطق تازه ساخت داشته باشند، «عثمان» با اینکه تربیتی دینی دارد در ابتدا مقاومت می‌کند و با خود میگوید«کُنتُ أَعرِفُ أَنَّ اَلتَّجَوَّلَ فِی«سَابُون غری» مَدعَاهٌ لِلشِبهِهِ وَ سُوءِ اَلسَّمعَهِ وَ لَقَد عَلَّمَنِی أَبِی أَنَّ مَن حَامَ حَولَ اَلحِمَی یُوشِکُ أَن یَقِعَ فِیهِ وَ أَنَّ اَلاِقتِرَابَ مِن بَیتٍ مَوبُوءٍ قَد یَلحَقُ بِی عَدوَی اَلمَرَضِ، وَ یُوقِعَنِی فِی مَتَاهَاتِ اَلشُّرُورِ وَ اَلآثَامِ»(الکیلانی، ۲۰۰۵م ۶)
اصطلاحات دینی که در این بخش به کار برده شدهاند همهی آنها در علوم اسلامی در باب تزکیهی نفس کاربرد دارند، اصطلاح«شبهه» و«سوء السمعه» همچینن این قسمت با حدیثی پیرامون خودداری از شبهات نیز بینامتنی دارد که میفرماید«الْحَلالُ بَیِّنٌ وَالْحَرَامُ بَیِّنٌ وَبَیْنَهُمَا مُشَبَّهَاتٌ لا یَعْلَمُهَا کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الْمُشَبَّهَاتِ اسْتَبْرَأَ لِدِینِهِ وَعِرْضِهِ، وَمَنْ وَقَعَ فِی الشُّبُهَاتِ کَرَاعٍ یَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى یُوشِکُ أَنْ یُوَاقِعَهُ، أَلا وَإِنَّ لِکُلِّ مَلِکٍ حِمًى، أَلا إِنَّ حِمَى اللَّهِ فِی أَرْضِهِ مَحَارِمُهُ، أَلا وَإِنَّ فِی الْجَسَدِ مُضْغَهً، إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ کُلُّهُ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ کُلُّهُ، أَلا وَهِیَ الْقَلْبُ»(البخاری،۱۴۲۲هـ، ج۱ ۵۶) در این مقطع که در ابتدای رمان است کیلانی در بکار گیریی اسلوب بینامتنی بسیار خوب عمل کرده است، چرا که علاوه بر شخصیت پردازی«عثمان»، کلمات و اصطلاحات دینی را هم که بکار برده به نوعی با فضای رمانو اینکه«عثمان» هم مرید شیخی صوفی است همخوانی دارد.
۳-۱-۳-۳-۲-۳ثالثهما الشیطان
«عثمان» در خانه تنها نشسته است و به طور ناگهان متوجه می‌شود که«جاماکا» در چهارچوب در ایستاده است و می خواهد وارد خانه شود«قَالَت فِی بَرَاءَهٍ «لَیسَ مِنَ الَمَعقُولِ أَن أَظَلَّ وَاقِفَهً بِبَابَکَ»
«لَکِن لَیسَ فِی اَلدَّارِ أَحَدٌ…»
هَمَستُ فِی اِصرَارٍ «سَوفَ أَدخُلُ»

اختلاف میانگین

اختلاف سطح میانگین

کمترین

بیشترین

آیا فاوا بر خلاقیت دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

۶۴/۲۸

۹۰

۰۰۰/۰

۱۸/۱

۱۰/۱

۲۶/۱

با توجه به میانگین تراز محاسبه از طیف ارزیابی که به صورت ۵ گزینه ای مطرح شده است، میانگین تراز از بین امتیازات هر گویه محاسبه شده و برابر ۰۰/۳ بوده و میانگین متغیر فاوا بر خلاقیت پس از مقایسه با این مقدار ، مقدار آزمون t و سطح معنی داری محاسبه شده برابر با sig = 0.000 & t=28/64 و اختلاف میانگین محاسبه شده بین میانگین واقعی متغیر و میانگین تراز نیز برابر ۱۸/۱ نشان دهنده این است که بین در دو متغیر موجود در سوال ، آیا فاوا بر خلاقیت دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟ ، اختلاف معنی داری وجود دارد. و به عبارت دیگر به دلیل بالاتر بودن مقدار میانگین متغیر فاوا موثر بر خلاقیت دانش آموزان از میانگین تراز محاسبه شده نشان دهنده این است که بیشتر پاسخگویان از رتبه هایی برخوردار بوده اند که در دامنه پاسخ های زیاد و خیلی زیاد قرار داشته اند. و این اختلاف میانگین از لحاظ آماری معنی دار می باشد. بنابراین با توجه به سطح معنی داری آزمون تی ،  مبنی بر وجود اختلاف نظر پاسخگویان در زمینه فاوا موثر بر خلاقیت دانش آموزان تایید و  مبنی بر عدم وجود اختلاف نظر در زمینه فاوا موثر بر خلاقیت دانش آموزان با حداکثر اطمینان ۹۹% رد می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۴-۴ ) سوال ویژه چهارم :
آیا فاوا بر انگیزش دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟:
با توجه به آزمون تی تک نمونه ای به عمل آمده از مولفه ها و سوالات تشکیل دهنده فاوا موثر بر انگیزش دانش آموزان نتایج در جدول ذیل ارائه شده است.
جدول ۴-۱۹ ) آماره تک نمونه ای تی تست مربوط به سوال ویژه چهارم

سوال ویژه چهارم

تعداد

میانگین

انحراف معیار

ضریب تغییر پذیری میانگین

آیا فاوا بر انگیزش دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟

۹۱

۵۲/۴

۳۱/۰

۰۳/۰

همانطوریکه در جدول فوق مشاهده می شود میانگین آیا فاوا بر انگیزش دانش آموزان مدارس هوشمند تاثیر دارد ؟ برابر با ۵۲/۴ بوده است. سپس جهت بررسی این فرض که آیا اختلاف معنی داری بین میانگین فرضی (۰۰/۳) و متغیر فاوا موثر بر انگیزش دانش آموزان وجود دارد  یا خیر  ، نتایج آزمون تی تک نمونه ای در جدول ذیل ارائه شده است:
جدول ۴-۲۰ ) آزمون تک نمونه ای تی مربوط به سوال ویژه چهارم

سوال ویژه چهارم

مقدار آزمون T

درجه آزادی

سطح معنی داری

اختلاف میانگین

اختلاف سطح میانگین

- بتواند با بهره گرفتن از امکانات وجودی خود و امکانات محیطش تا حد ممکن با مردم همکاری اقتصادی و اجتماعی داشته باشد.
- دانستن این نکته که عوامل خارجی را نمی توان متناسب با احتیاجات خود تغییر داد و پذیرفت و از آن هایی که نمی توان تغییرشان داد، بدون رنجش عبور کرد
- گسترش دادن صلاحیت و شایستگی خود برای تغییر اوضاع و کسب مهارت‏های لازم در روابط اجتماعی

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

- تصدیق و قبول کردن عواطف خود
- مشغول شدن شخص به کار سازنده ای که شخصاً آن را ارزشمند می‏داند.
- پرورش شوخ طبعی به خصوص درباره خود
- شرکت کردن در فعالیت‏ها و مسئولیت‏های اجتماعی
- انسان سازگار خود واقعی را منشأ اعمال، افکار و رفتار می‏داند.
- انسان سازگار یا سالم مسئولیت همه اعمال، افکار و رفتار خود را می‏پذیرد و عاقلانه به آن نتایج می‏اندیشد.
- خودداری از به کارگیری دائم و طولانی مدت مکانیزم‏های دفاعی: استفاده همیشگی از مکانیزم‏های دفاعی شخص را به تدریج از واقعیت دور می‏کند، در حالی که شخص سازگار مقدار معینی از اضطراب را می‏پذیرد و طبعاً وقتی وجود اضطراب را بپذیریم بسیار کم احتیاج به استفاده از روش‏های دفاعی خواهیم داشت.
- برای شناخت انگیزه‏های خود تلاش می‏کند.
- روش‏های کاهش تعارض و ناکامی را می‏داند و به کار می‏گیرد.
- شخص سازگار باید بپذیرد بعضی از ناکامی‏ها را تحمل کند، زیرا در حقیقت تحمل ناکامی مانند پذیرش اضطراب نشانه سازگاری مطلوب در شخص است و شخص سالم یاد می‏گیرد که ناکامی را به عنوان یک واقعیت عادی زندگی بپذیرد.
-   سرگرم شدن به کارهای مفید یکی دیگر از نشانه‏های فرد سازگار و سالم است(ملازاده و مشاوران، ۱۳۸۱).
۲-۱-۲-۴- راه‏‏های سازش یا سازگاری
به نظر می‏رسد به تعداد انسان‏‏های کره‏ی زمین و به تعداد مشکلات آن‏ها روش حل مشکل یا سازش یا سازگاری وجود دارد. اما اصول کلی و اولیه ای جهت یکسان سازی اسلوب سازگاری وجود دارد. به عبارت دیگر اشکال سازش بیان ساده تری از روش‏‏های سازگاری را فراهم خواهد ساخت. بنابراین در این جا طرق مشکل سازش را بیان می‏کنیم(آشفته یزد، ۱۳۸۷).
روش‏ها یا اشکال سازگاری
۱- سازش از طریق دفاع و مقاومت
۲- سازگاری از طریق حمله و هجوم
۳- سازش یا عدم سازش از طریق گریز و فرار
۴- سازش از طریق ترس‏‏های غیر منطقی
۵- سازش از طریق فراموشی و عقب راندن مسائل
۶- سازش از طریق بیماری جسمی
۷- سازش از طریق اختلالات روانی: اضطراب، افسردگی، وسواس، عقبگرد روانی و رفتار کودکانه
۸- سازش از طریق مکانیزم‏‏های دفاعی
۹- سازش از طریق بروز استرس‏ها و تنش‏‏های نگران کننده
۱۰- سازش به شکل بحران‏‏های روانی(آشفته یزد، ۱۳۸۷).
مراحل بحران
بحران هیچ گاه یکباره به وجود نمی آید و دارای مراحل مشخصی از پیشرفت است که ویژگی‏‏های روانی- اجتماعی داشته و در نهایت منتهی به یک مرحله بحرانی فعال می‏شود. کاپلان، یک فرایند چهار مرحله ای از پیشرفت بحران را به شرح زیر توصیف می‏کند.
مرحله‏ی اول
تهدید یا واقعه پیش آمده، باعث ایجاد اضطراب می‏گردد. برای مقابله با آن و حل بحران از طریق روش‏‏های متداول حل مسئله تلاش صورت می‏گیرد. اگر تلاش در این مرحله مؤثر واقع نشود، شخص وارد مرحله‏ی بعدی می‏گردد.
مرحله‏ی دوم
در اثر شکست مکانیزم‏‏های دفاعی در مرحله‏ی اول، اضطراب و تزلزل یا از هم پاشیدگی افزایش می‏یابد. هنگامی که این مکانیزم‏ها به‏صورت فزاینده ای مختل شد. شخص ممکن است احساس برقراری و آشفتگی کرده و افکار مشوش داشته باشد، هم چنین نمی تواند به درستی فکر کند یا تصمیم بگیرد که چه باید انجام دهد. شخص ممکن است دچار سردرگمی شده برای سازگاری و کاهش احساس ناراحتی خویش دست به تلاش‏‏های بدون هدف بزند و یا که خود ممکن است موجب وخیم تر شدن بیش تر اوضاع گردد. اگر چنین شد شخص وارد مرحله‏ی بعدی می‏شود. در این مرحله است که اغلب مردم برای کمک به متخصصان مراجعه می‏کنند.
مرحله‏ی سوم
شخص می‏کوشد از منابع داخلی و خارجی که در دسترس است، استفاده کند و برای حل بحران، روش‏‏های نوین حل مشکل را در پیش می‏گیرد و یا این که قضیه را ارزیابی می‏کند تا روش قدیم حل مشکل نیز قابل استفاده باشد. اگر روش‏‏های جدید یا قدیم به درستی به کار گرفته و مؤثر واقع شوند، فرد به راه حل هایی برای مشکلات خویش رسیده است. نحوه‏ی حل بحران می‏تواند تعیین کننده سطح عملکرد یک شخص باشد که این عملکرد در دوره‏ی قبل از بحران مشهود بوده است اگر فرد نتواند در این مرحله مشکل خویش را حل نماید وارد مرحله‏ی بعدی می‏گردد.
مرحله‏ی چهارم
وقتی که تلاش برای حل بحران در مراحل قبل ناموفق باشد و مشکل ادامه یابد، ممکن است اضطراب فرد بالا رفته و یا تبدیل به حالات هراس و وحشت شود. در این حالت امکان اختلال شدید در درک و احساس و رفتار وجود دارد. افرادی که حالت‏‏های بحران را به طور مستقل و یا به کمک متخصصان کنترل نمایند می‏توانند دارای مهارت‏ها و توانایی‏‏های جدید در حل مشکل شوند که به آن‏ها کمک می‏کند با موقعیت‏‏های خطیر زندگی به طور مؤثر مقابله نمایند. (اسلامی نسب، ۱۳۸۹)
۲-۱-۲-۵- خصوصیات انسان سازگار
۱ـ از اضطراب و تعارضی که او را از فعالیت سود بخش باز دارد دوری می‏جوید.
۲ ـ می‏تواند با مشکلات مواجه شود و درباره آن‏ها بیندیشد و تصمیم بگیرد و عمل کند.
۳ ـ از زندگی زناشویی لذت ببرد و به بچه دار شدن و تربیت فرزندان علاقه مند باشد.
۴ـ بتواند نیازها و افکار و عواطف دیگران را بشناسد و پاسخ‏ها یا واکنش‏‏های متناسب از خود نشان دهد.
۵ ـ بیماری‏‏های بدنی نتواند شایستگی و فعالیت‏‏های او را کاهش دهند. (نقص عضو)
۶ ـ گسترش دادن صلاحیت و شایستگی خود برای اوضاع و کسب مهارت‏‏های لازم در روابط اجتماعی
۷ ـ تصدیق و قبول کردن عواطف خود
۸ ـ مشغول شدن شخص به کار سازنده ای که شخصاً آن را ارزشمند می‏داند.
۹ ـ پرورش شوخ طبعی به خصوص درباره‏ی خود.
۱۰ ـ شرکت کردن در فعالیت‏ها و مسئولیت‏‏های اجتماعی
۱۱ ـ تعبیر و تفسیر مجدد اوضاع
۱۲ ـ انسان سازگار خود واقعی را منشأ اعمال، افکار و رفتار می‏داند.
۱۳ ـ انسان سازگار از هر امری تجربه کوچکی دارد.
۱۴ ـ انسان سازگار مسئولیت همه‏ی اعمال، افکار و رفتار خود را می‏پذیرد و عاقلانه به نتایج آن می‏اندیشد.

اعتماد

اطمینان و اعتماد به نمایندگان را نشان می‏دهد.

تعهد

تعهد نمایندگان را افزایش می‏دهد.

اطلاعات

تصمیم‏ گیری را با اطلاعات بهتر بهبود می‏بخشد.

کارایی

کارایی و بهنگام بودن تصمیمات را افزایش می‏دهد.

هماهنگی

انسجام کاری را با هماهنگی مدیر تقویت می‏کند.

همانطور که در جدول ۲-۴ مشاهده می‏شود زمان، رشد حرفه ای، اعتماد، تعهد، اطلاعات، کارایی و هماهنگی مهمترین مزایای تفویض اختیار می باشند که توضیحات آنها نیز در مقابل مشاهده می‏شود.

۲-۱-۹-۳٫استقلال و آزادی عمل کارکنان

استقلال و آزادی عمل در حیطه کاری یکی از عواملی است که با توانمندسازی کارکنان ارتباط دارد (دنتون و همکاران، ۲۰۰۱).
استقلال به نیاز فرد برای مشارکت در تصمیم‏ گیری‏هایی که روی وظایف او اثر می‌گذارد و برای اعمال نفوذ در کنترل موقعیت‌های شغلی و آزادی عمل، اظهارنظر و داشتن حق رای در کار اشاره دارد. همچنین استقلال به درجه اعمال کنترل بر روش‌های انجام کار، طرح ریزی انجام شغل و معیارهای مورد استفاده در ارزشیابی عملکرد در انجام وظایف شغلی‏اشاره دارد (دنتون^[۴۳] و همکاران، ۲۰۰۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

رمزدن (۱۹۹۷) استقلال کاری را در توانمندسازی بسیار مهم می‏داند و معتقد است که پیوستگی به ارزش استقلال و خودمختاری می‏تواند به سطح عالی سرافرازی فکری و عقلی بیانجامد (رمزدن، ۱۹۹۷).

۲-۱-۹-۴٫مدیریت مشارکتی

مدیریت مشارکتی نیازمند واگذاری مسئولیت و ایجاد فضایی از تحرک برای کارکنان است. این مهم است که مدیریت به تشخیص توانایی‏های بالقوه کارکنان بپردازد و به شناسایی و انجام اقدامات صحیح در جهت حل مشکل کیفی نائل گردد (استیونز، ۱۹۹۳).
سازمان‌هایی که از طرق مختلف مشارکت کارکنان را در تصمیم‏ گیری فراهم می‏کنند احتمالا کارکنان آنان بیشتر احساس توانمندی می‏کنند (زیمرمن، ۱۹۹۵).در جوهای مشارکتی خلاقیت، قدردانی و آزادی عمل کارکنان زیاد است و در جوهای غیرمشارکتی کنترل، دستور و امور قابل پیش‏بینی مهم هستند (اسپریتزر، ۱۹۹۶).
علاوه بر این، جوهای مشارکتی تاکید بر کمک فردی و ابتکار نسبت به زنجیره فرماندهی و کنترل دارند. چنین جوی به سرمایه انسانی برای موفقیت سازمان و خلاقیت کارکنان و ابتکار برای پاسخگویی سازمانی در قبال محیط خارجی رقابتی تاکید دارد (باون و لاولر، ۱۹۹۵).
از مدیریت مشارکتی در کتابخانه‏ها نیز، می‏توان چنین گفت که مدیریت مشارکتی ساده‏ترین نظام مدیریت در کتابخانه‏ها و مراکز اطلاعاتی است که با اجرای آن کارکنان ضمن تقویت قوه ی خلاقیت به تدریج آمادگی مشارکت در تصمیم‏ گیری‌های گروهی کسب و انگیزه‌های لازم در جهت تحولات مثبت سازمانی پیدا می‌کنند. از پژوهش‌های متعددی که در مورد مدیریت مشارکتی در کتابخانه‏ها انجام گرفته است، می‏توان گفت که شمار روز افزون این پژوهش‌ها نشانگر توجه کتابداران به این شیوه‏ی نوین مدیریت است و نمایانگر توجه کتابخانه‏ها به شیوه‌های مختلف مشارکت کارکنان و بهره‌های عملی حاصل از این مشارکت‌ها است (انصاری، ۱۳۸۷).

۲-۱-۹-۵٫تشکیل گروه‌های کاری

تشکیل گروه‌ها، تیم‌های کاری خودگردان، حلقه‌های کیفیت یا انجام کار گروهی که بالاترین درجه نمود مدیریت مشارکتی محسوب می‏شود بعنوان رکن اساسی توانمندسازی محسوب می‏شود (اسکات و ژافه، ۱۹۹۱).
در خصوص اهمیت گروه بلانچارد و همکارانش (۱۹۹۹) معتقدند که حاصل کار گروه‌های توانمند به مراتب بیش از حاصل کار افراد توانمند است و گروه‌ها منشاء عرضه افکار و تجارب متنوع هستند. آنان همچنین معتقدند که در سازمان‏ها نیز گروه می‏تواند راه‏حل پیچیده معضلات را از قوه به فعل در‏آورد. گروه‌های کارآمد و توانمند دارای ویژگی‌های مهمی ‌هستند از جمله اینکه عزم و قصد مشترک دارند و از توانمندی خود برای بهره‏گیری از استعداد کلیه اعضای گروه استفاده می‌کند، خود را مسئول می‏داند که عملکردی در حد اعلی داشته باشد و از مناسبات و ارتباطات به طور ثمربخش استفاده می‌کند. همچنین روحیه‏ای نیرومند دارد زیرا هم فشارهای مدیریت را حس می‌کند و هم غرور مالکیت دارد (بلانچارد و همکاران، ۱۹۹۹).
همچنین اسکات و ژافه (۱۹۹۱) اظهار می‏دارند که واحد اساسی بنای یک سازمان توانمند فردی قهرمان نیست، بلکه گروهی از انسان‌های هماهنگ است. انسان‌ها گروهی از افراد نیستند که زیردست فردی معین کار کنند، بلکه یک واحد هماهنگ هستند که مانند یک تیم ورزشی، هرکس سهم خودش را در کار می‏داند و آزاد است تا بدرخشد و دستاورد داشته باشد (اسکات و ژافه، ۱۹۹۱).

۲-۱-۱۰٫خودکارآمدی کارکنان

خودکارآمدی^[۴۴] از نظریه شناخت اجتماعی ^[۴۵]آلبرت باندورا (۱۹۹۷) روان‌شناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوتهای فرد به توانائیهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها اشاره دارد.
باندورا (۱۹۹۷) مطرح می‏کند که خودکارآمدی، توان سازنده‏ای است که بدان وسیله، مهارتهای شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان برای تحقق اهداف مختلف، به گونه‏ای اثربخش ساماندهی می‏شود. به نظر وی داشتن دانش، مهارتها و دستاوردهای قبلی افراد پیش‏بینی کننده‌های مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان در باره توانائیهای خود در انجام آنها بر چگونگی عملکرد خویش مؤثر است. بین داشتن مهارتهای مختلف با توان ترکیب آنها به روش های مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد. “(افراد کاملاً می‏دانند که باید چه وظایفی را انجام دهند و مهارتهای لازم برای انجام وظایف دارند، اما اغلب در اجرای مناسب مهارتها موفق نیستند"( (باندورا، ۱۹۹۷).
در اینجا مهمترین عوامل منابع خودکارآمدی به عنوان یکی از عوامل موثر بر توانمندسازی روان‌شناختی مطرح می‌گردند:

۲-۱-۱۰-۱٫الگوسازی

الگوسازی، یکی از موثرترین روش‌های یادگیری اجتماعی است. در آموزش بزرگسالان این روش بدون رقیب است. افراد به طور طبیعی از محیط اطراف خود الگوگیری و نتایج عملکرد افراد دیگر را در نحوه عملکرد خود منظور کنند. بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی^[۴۶]، انسان از طریق محیط اطراف خود، برداشت از اقدامات دیگران و نتایج مترتب بر آنرا (موفقیت و یا عدم موفقیت) یاد می‏گیرد.
ایجاد الگوهای موفق کاری با درجه خود – مدیریتی بالا و ترغیب افراد به فراگیری از آنان، رشد کارکنان را به دنبال خواهد داشت. در یک رویکرد جدید منابع انسانی که از سال ۱۹۹۲ در شرکت اپل اجرا شده است، تیم‌هایی متشکل از مدیران، معاونان ارشد، مهندسان و کارکنان، به طور داوطلبانه از طریق بحث‌های اقناعی، تعیین تشخیص مسائل و راه‏حل‌ها را دنبال می‏کنند. هدف اولیه این است که محیط و شرایطی فراهم آید که در آن توسعه و رشد تیم امکان پذیر گردد. اعضا هم سن و سال باشند و به خاطر علایق مشترک، فرایند رشد و توسعه تقویت شود (لوسان^[۴۷]، ۱۹۹۵).

۲-۱-۱۰-۲٫حمایت‏های کلامی‌و اجتماعی

حمایت به معنی تأیید و پذیرش از سوی مدیران و همکاران سازمان است و معمولاً از عضویت در شبکه‌های سازمانی به‌دست می‏آید. شبکه‌های حمایتی شامل مدیر، همکاران، زیردستان و اعضاء گروه کاری می‏شود (اسپریتزر، ۱۹۸۸). اگر قرار است کارکنان احساس توانمندی بکنند، مدیران باید آنان را تحسین و تشویق کنند، آنها را بپذیرند و از آنان پشتیبانی کنند و به آنان اطمینان بدهند.
باندورا (۱۹۹۷) دریافت که بخش مهمی‌از احساس کارآمدی، داشتن مدیران پاسخگو و حامی‌است. مدیرانی که در پی کارآمدکردن زیردستان خود هستند، باید روشهایی را بیابند که پیوسته از عملکرد آنان قدردانی کنند. آنان می‏توانند برای کارکنان، برای اعضای واحد آنان و حتی برای خانواده‌های شان نامه‌ها یا یادداشتهایی بنویسند تا نشان دهند که کار خوب فرد، مورد توجه قرار گرفته است. مدیران، همچنین می‌‌توانند برای کارکنان خود در مورد توانائیها و شایستگیهای شان بازخورد فراهم آورند. آنان می‏توانند با ایجاد فرصتهایی که کارکنان بتوانند به عضویت بخشی از یک گروه و واحد اجتماعی درآیند، از دیگران برای آنان حمایت اجتماعی حاصل کنند. به طور مرتب مراسم‌هایی برگزار کنند تا در آنها از موفقیتهای کارکنان قدردانی شود و به دیدگاه‏های کارکنان گوش دهند و بکوشند احساسات و نظرات آنان را درک کنند. بدین ترتیب، مدیران می‏توانند کارکنان را با ایجاد این حس که مورد قبول هستند، دارایی ارزشمندی به حساب می‏آیند و جزء جدایی‏ناپذیر سازمان هستند، توانمند سازند (باندورا، ۱۹۹۷).
تورن دایک (۱۹۱۱) در نظریه قانون اثر^[۴۸] به این واقعیت مهم توجه دارد که در بیان واکنش‌ها در یک واقعیت خاص، آنهایی که رضایت فرد را فراهم می‏سازند، احتمال تکرار بیشتری دارند و آنها که سبب ناراحتی وی می‏شوند، احتمال تکرار کمتری دارند. این قانون مبنای موثری برای اصلاح رفتار افراد در محیط کاری به شمار می‏آید. تمجید از افراد به جهت تصمیم‏ گیری صحیح و مستقلی که انجام داده ‏اند، به خصوص اگر در حضور دیگران باشد، یک روش موثر برای افزایش اعتماد به نفس کارکنان و تحکیم تقویت توانمندی شغلی آنان محسوب می‏شود. در برنامه توانبخشی شغلی باید سرفصلی برای بازخوردهای شفاهی^[۴۹](لفظی) گشوده شود و در آن ترغیب افراد به خود- مدیریتی هدف قرار گیرد (کاستیلانو^[۵۰] و دیگران، ۱۹۸۸).

۲-۱-۱۰-۳٫برانگیختگی هیجانی

انتظارات کارآمدی شخصی یک فرد تحت تأثیر حالات برانگیختگی هیجانی وحالات فیزیولوژیک وی قرار دارد. باندورا (۱۹۹۷) می‏گوید که “قضاوت افراد در مورد توانمندیهای خود تابع حالات جسمانی است که آنها به نوبه خود متأثر از حالات عاطفی و فیزیولوژیک شخصی هستند. برانگیختگی هیجانی به معنی دور کردن احساسات منفی: ترس، نگرانی و بداخلاقی و ایجاد احساسات مثبت مانند عشق، هیجان و سبقت جویی است” (وتن و کمرون، ۱۹۹۰).
کانگر و کاننگو (۱۹۹۸) در این زمینه معتقدند که فنون و راهبردهای تواناسازی مانند حمایت‌های عاطفی از زیردستان و فراهم‏ساختن جو اعتماد می‏تواند باور خودکارآمدی را تقویت کند (کانگر و کاننگو، ۱۹۹۸).
از دید باندورا (۱۹۹۷) هیجانات منفی می‏توانند موجب تنش و فشار شوند و از درون افراد را آشفته کنند و انتظارات خودکارآمدی شخصی را پایین بیاورند. بنابراین حالات مثبت عاطفی خودکارآمدی را افزایش و حالات منفی عاطفی خودکارآمدی را کاهش می‌دهد (باندورا، ۱۹۹۷).

۲-۱-۱۱٫اهمیت کتابداران کتابخانه‏های دانشگاهی و لزوم توانمندسازی آنان