د- ماده ۱۱۶ آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح[۲۰] ده مورد از تخلفات را بیان نموده که حداکثر تنبیه متخلف، معافیت از خدمت می‌باشد و یکی از موارد معافیت از خدمت، بازنشستگی اجباری برابر این بند می‌باشد. بدینگونه که پرونده این کارکنان در صورت ارتکاب این تخلفات، در هیئتهای رسیدگی موضوع ماده ۱۰۴ قانون ارتش مطرح و هیئتهای مذکور می توانند در صورت تشخیص، کارکنان متخلف را به بازنشستگی اجباری تنبیه کنند.
موارد تخلفات مذکور در آیین نامه انضباطی عبارتند از:
۱-قصور و تقصیر و سهل انگاری در حفظ مواضع و مناطق استحفاظی در مقابل دشمن و اشرار و قاچاقچیان و سارقین مسلح و عوامل ضد انقلاب.
۲-قصور و تقصیر در جلوگیری از فرار و از هم پاشیدگی پرسنل جمعی و همچنین جمع آوری پرسنل پراکنده به هنگام رزم.
۳-قصور و تقصیر و سهل انگاری در به کارگیری توان و امکانات دفاعی جهت انجام مأموریت در مقابل دشمن.
۴-ارتکاب اعمال و رفتار برخلاف شئون نظامی و خلاف شرع بین.
۵-قصور و تقصیر در حفظ و نگهداری جنگ افزار، تجهیزات، مهمات و هر گونه اموال و اسناد نظامی و دولتی.
۶- سستی و سهل انگاری در امور نگهبانی، پاسداری، دیده بانی، دیدوری در مناطق رزمی، غیر رزمی و حیاتی کشور.
۷- پخش شایعات در جهت تخریب روحیه پرسنل خودی.
۸- سستی و سهل انگاری در مقابله با تبلیغات روانی دشمن.
۹- سستی و سهل انگاری در انجام وظیفه و اجرای دستورات در زمینه‌های عملیاتی، اداری، تدارکاتی.
۱۰- عدم احساس مسئولیت و بی تفاوتی در خدمت، عدم رعایت قوانین و مقررات، آیین نامه ها، بخشنامهها، دستورالعملها و سایر دستورات.
قابل ذکر است که بازنشستگی اجباری به استناد موارد پیشگفته فقط با تشخیص هیأتهای رسیدگی موضوع ماده ۱۰۴ قانون ارتش و تصویب مقامات مذکور در ماده ۷۸ قانون ارتش[۲۱] اعمال میگردد. و در صورتی که کارکنان به موارد بازنشستگی اجباری اعتراض داشته باشند مراتب اعتراض آن ها در هیئت تجدیدنظر ماده ۱۰۵ قانون ارتش[۲۲] مطرح و تصمیم گیری میگردد. ( شهلائی و همکار، پیشین: ۱۸۳)
موارد مذکور عمدتاًً مواردی هستند که به سازمان و مأموریت های آن لطمه وارد می نماید و مرتبط با زمان جنگ و درگیری نظامی می‌باشد. به همین لحاظ نیز در صورت ارتکاب آن ها توسط افراد برای آن ها معافیت از خدمت در نظر گرفته شده است. در مقایسه معیارهایی که مصداق امنیت شغلی و دادرسی عادلانه هستند با نحوه برخورد با کارکنان متخلف ارتش با این توصیف که ابتدا پس از احراز تخلف، وضعیت متهم در هیئت رسیدگی به تخلفات مطرح میگردد. سپس جلسه رسیدگی هیئت با دعوت از فرد متخلف و الزام به حضور وی و استماع دفاعیات او تشکیل می شود و امکان تجدیدنظرخواهی نیز برای فرد محفوظ است، بنظر میرسد امنیت شغلی برای کارکنان تضمین شده است.
۲- بازنشستگی اجباری ناشی از حذف یا تعدیل سازمان:
ماده ۱۲۷ قانون ارتش، بازنشستگی به علت ” حذف یا تعدیل سازمان ” را بیان داشته است. بدینترتیب که ارتش می‌تواند در موارد حذف و یا تعدیل سازمان، کارکنان مربوط را مشروط بر اینکه در سازمان‌های دیگر ارتش، شغل مناسبی برای آنان وجود نداشتهباشد، با داشتن ۱۵ سال سابقه خدمت بازنشسته نماید. حذف یا تعدیل سازمان از اختیارات فرمانده کل نیروهای مسلح می‌باشد و به موجب مصوبه فرماندهی کل قوا، از تاریخ ۳۱/۶/۱۳۶۹، این نوع رهایی از خدمت، با تصویب ستاد ارتش، بدون ارفاق سنوات خدمتی و یا با ارفاق سنوات از حداقل زمان تا پنج سال به مورد اجرا گذارده می شود. بدین منوال که به مدت خدمت مشمولین این ماده فقط از نظر احتساب وجوه حقوق بازنشستگی، ۵ سال اضافه میگردد.
۳- بازنشستگی به سبب جانبازی:
به موجب ماده ۱۰۸ قانون ارتش، جانبازان و معلولین در شرایط ذیل می توانند بدون توجه به سابقه خدمت بازنشسته گردند.
۱-جانبازان و معلولینی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان در حدی باشد که امکان ادامه خدمت را از آنان سلب نماید و کارکنانی که بیش از یک سال بستری باشند.
۲- جانبازان یا معلولینی که خسارت وارده بر عضو یا اعضای آنان و یا میزان کارایی از دست رفته ایشان در حدی باشد که ادامه خدمت برای آنان توأم با مشقت باشد و تمایلی به ادامه خدمت نداشته باشند.
کسانی که خسارتی به عضو یا اعضاء آن ها وارد می شود بنابر نظریه شورای پزشکی ادارات بهداشت و درمان ارتش وضعیت جسمی و میزان آسیب جسمی وارده آنان مشخص و به کمیسیون ماده ۱۲۰ ارتش که مرجعی برای تصمیم گیری در خصوص جانبازی و … می‌باشد ارائه می شود و در صورت نظر مثبت کمیسیون پیشگفته بازنشسته میگردند.
قانون‌گذار حداقل سابقه خدمت برای بازنشستگی کارکنان ارتش را در موارد استثنائی به صورت تنبیه ۲۰ سال و در صورت تعدیل سازمان ۱۵ سال با احتساب ۵ سال سنوات ارفاقی تعیین نموده است و برای کارمندان متخلف و مستخدمین آماده به خدمت همان شرایط بازنشستگی معمول حداقل ۲۵ سال سابقه خدمت مدنظر قرار گرفته است که در این جا نیز قانون ارتش انعطاف بیشتری نسبت به قانون مدیریت خدمات کشوری دارد.
بند سوم: آثار بازنشستگی
۱-خاتمه خدمت:
با تصویب بازنشستگی کارکنان ارتش و ابلاغ حکم بازنشستگی، دوران خدمت فرد پایان پذیرفته و پس از تسویه حساب با سازمان متبوع، از سازمان جدا میگردد.
۲-اشتغال مجدد بازنشسته:
کارکنان ارتش پس از بازنشستگی در شرایط زیر می توانند به خدمت خود ادامه دهند.
الف- کارکنان ارتش که مدت خدمت قانونی آن ها تمام شده و واجدشرایط بازنشستگی هستند در صورت نیاز سازمان و تمایل آن ها می توانند به موجب تبصره ۱ ماده ۱۱۰ قانون ارتش، بازنشستگی خود را به مدت محدود (معمولاً یک سال و بیشتر) به تعویق بیندازند.
ب- بر اساس ماده ۱۱۱ قانون ارتش، سازمان در موارد استثنایی می تواند در صورت نیاز، کارکنان بازنشستهای را که صلاحیت اعاده به خدمت داشته باشند و سن آن ها بیش از ۶۵ سال سن نباشد با تمایل شخصی آنان و تصویب هیئت مذکور در ماده ۱۰۵ قانون ارتش، با درجه یا رتبه و قدمت خدمت قبل از بازنشستگی برای مدت محدود به خدمت اعاده نماید.
ج- به موجب ماده ۱۱۲ قانون ارتش، سازمان می تواند از کارکنان بازنشسته مشمول قانون ارتش و سایر بازنشستگان دولت، با حفظ وضعیت و حقوق بازنشستگی، به طریق خرید خدمت استفاده نمایند.
خاتمه خدمت و منع اشتغال مجدد هر دو گروه کارمندان و کارکنان ارتش شبیه به هم بوده و در خصوص اعاده به خدمت کارکنان نیز با ابلاغ جدید بلامانع است. در قانون ارتش به استفاده از کارکنان به صورت خرید خدمت نیز اشاره نموده است و کارمندان نیز می توانند به صورت ساعتی اشتغال داشته باشند.
