«مگر آنچه عادتاً و طبعاً آشکار است و اصل اول ایجاب می‌کند که آشکار باشد».
صاحب کشاف آنگاه وارد فلسفه استثناء دوم (محارم) می‌شود. سپس وضع زنان را قبل از نزول این آیات شرح می‌دهد که گریبانهایشان گشاد و باز بود گردن و سینه و اطراف سینه‌شان دیده می‌شود و دامن روسری‌ها را معمولاً از پشت سر برمی‌گرداندند و قهراً قسمت‌های گردن و بناگوش و سینه دیده می‌شد.
فخررازی در «تفسیر کبیر» پس از اینکه بحثی می‌کند درباره اینکه آیا لغت زینت تنها به زیبایی‌های مصنوعی گفته می‌شود و یازیبایی‌هایی طبیعی را هم شامل است و خود رأی دوم را انتخاب می‌کند. می‌گوید:
«به عقیده کسانی مانند قفال که می‌گویند مراد زیبایی‌هایی طبیعی است مقصود از زینت آشکار چهره و دو دست تا مچ است در زن‌ها و چهره‌ و دو دست و دو پا است در مردها».
به عقیده قفال چون ضرورت معاشرت ایجاب می‌کرده که چهره و دو دست تا مچ باز باشد و شریعت اسلام شریعت سهل و آسان است پوشانیدن چهره و دو دست تا مچ واجب نشده است …
اما کسانی که زینت را به امور مصنوعی حمل کرده‌اند مقصود از زینت ظاهری را زینت چهره و دست‌ها عنوان کرده‌اند. از قبیل وسبه و گلگونه و خضاب و انگشتر. و علت این استثناء این است که پوشانیدن اینها برای زن دشوار است. زن ناچار است که با دست‌های خود اشیاء را بردارد و در مقام شهادت و محاکم و ازدواج ناچار است چهره خویش بگشاید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

درباره این استثناء از ائمه (ع) زیاد پرسش شده که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:
از امام صادق سوال شد که مقصود از زینت آشکار که پوشیدنش برای زن واجب نیست چیست؟ فرمود زینت آشکار عبارت است از «سورمه و انگشتر» (کافی جلد ۵ ص۵۲۱ و وسایل جلد۳ ص۲۵)
اما باقر فرمود زینت ظاهر عبارت است از جامه، سرومه، انگشتر، خضاب و دست‌ها النگو. سپس فرمود زینت سه نوع است یکی برای همه مردم است و آن همین است که گفتم. دوم برای محرم‌ها است و آن جای گردنبند به بالا‌تر و جای بازوبند به پایین و خلخال به پایین است. سوم زینتی است که اختصاص به شوهر دارد و آن تمام بدن زن است.
راوی که یک تن از شیعه است می‌گوید از امام صادق(ع) پرسیدم که برای مرد نگاه کردن به چه قسمت از بدن زن جایز است در صورتی که محرم او نباشد؟ فرمود چهره و دو کف دست و دو قدم.
این روایت متضمن حکم جواز نظر بروجه و کفین است نه حکم عدم وجوب پوشیدن آنها و اینها دو مسئله جداگانه است ولی بعداً خواهیم گفت که اشکال بیشتر در جواز نظر است نه در عدم وجوب پوشیدن. اگر نظر جایز باشد به طریق اولی پوشیدن واجب نیست.
اسماء دختر ابوبکر که خواهر عایشه بود به خانه پیامبر آمد در حالی که جامه‌های نازک و بدن نما پوشیده بود. رسول اکرم روی خویش را از او برگرداند و فرمود:
«ای اسماء همین که زن به حد بلوغ رسید سزاوار نیست چیزی از بدن او دیده شود مگر چهره و قسمت از مچ به پایین دست خودش. (سنن ابو داود جلد۲ ص۳۸۳)
این روایات با نظر ابن عباس و ضحاک و عطا منطبق است نه با نظر ابن مسعود که مدعی بوده است مقصود زینت ظاهری «جامه» است.
به هر حال این روایات می‌فهماند که برای زن پوشانیدن چهره و دست‌ها تا مچ واجب نیست. حتی آشکار بودن آرایش‌های عادی و معمولی که در این قسمت‌ها وجود دارد نظیر سرمه و خضاب که معمولاً زن از آنها خالی نیست و پاک کردن آنها یک عمل فوق‌العاده به شمار می‌رود نیز مانعی ندارد.
کیفیت پوشش:
بعد از این استثناء این جمله آمده است: «ولیضربن نجمدهن علی جیوبهن» یعنی می‌باید روسری خود را بر روی سینه و گریبان خویش قرار دهند. البته روسری خصوصیتی ندارد. منضور پوشیدن سروگردن و گریبانست.
این آیه حدود پوشش را مشخص می‌کند. در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث می‌گوید:
«زنان مأمورشده‌اند که روسری‌های خود را بر روی سینه خود بیفکنند تا دور گردن آنها پوشیده شود گفته شده است که قبلاً دامنه روسری‌ها را به پشت سر می‌افکندند و سینه‌هاشان پیدا بود. کلمه «جیوب» (گریبان‌ها) کنایه است از سینه‌ها زیرا گریبان‌ها است که روی سینه‌ها را می‌پوشاند و گفته شده است که از آن جهت این دستور دیده است که زنان موها و گوشواره‌ها و گردن‌های خویش را بپوشانند.»
ابن عباس ذیل این آیه گفته است: «زن باید موی و سینه و دور گردن و زیر گلوی خویش را بپوشاند».
تفسیر صافی هم بعد از ذکر جمله ولیضربن … می‌گوید:
«برای اینکه گردن‌ها پوشیده شود.»
به هر حال این آیه در کمال صراحت حدود پوشش لازم را بیان می‌کند.
استثناء دوم:
«ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن اوابائهن بعولتهن او ابنائهن او ابنا بعولتهن او اخوانهنا او بنی اخوانهن او نسائهن او ماملکت ایمانهن او التابعین غیراولی الاربه …»
یعنی زینت‌های خود را آشکار نکنند مگر برای شوهران و پدران خود و پدران شوهر و پسران خود و پسران شوهر و برادران خود و پسران برادر و خواهران خود و پسران خواهر و زنان هم کیش خود و بندگان و طفلی که هنوز بر عورت زنان آگاه نیستند.
بررسی حدود پوشش که در اسلام بر زن واجب است:
آیه پوشش که همان آیه ۳۱ سوره نور است و برای بیان این وظیفه و تعیین حدود آن است پوشانیدن وجه و کفین لازم شمرده نشده. در این آیه به دو جمله می‌توان استناد جست. یکی جمله «ولا یبدین زینتهن الا ماظهرمنها» و دیگر جمله «ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن».
در مورد جمله اول دیدیم که اکثر مفسران و عموم روایات، خضاب و سورمه و انگشتر و دستبند و امثال اینها را مصداق مستثنی (الاماظهر) دانسته‌اند. این زینت‌ها زینت‌هایی است که در چهره و دو دست تا مچ، صورت می‌گیرد. خضاب و انگشتر و دست‌بند مربوط به دست است و سورمه مربوط به چشم.
کسانی که پوشش وجه و کفین را واجب می‌دانند باید استثناء «الاماظهر» را منحصر بدانند به لباس رو و واضح است که حمل استثناء بر این معنی بسیار بعید و خلاف بلاغت قرآن است. مخفی داشتن لباس رو به علت اینکه غیر ممکن است احتیاج به استثناء ندارد. گذشته از اینکه لباس را وقتی می‌توان زینت محسوب کرد که قسمتی از بدن نمایان باشد مثلاً در مورد زنان بی پوشش می‌توان گفت که لباس آنها یکی از زینت‌های آنهاست. ولی اگر زن تمام بدن را با یک لباس سرتاسری بپوشاند چنین لباسی زینت شمرده نمی‌شود.
خلاصه اینکه ظهور آیه را در اینکه قسمتی از زینت بدن را استثناء می‌کند نمی‌توان منکر شد و صراحت روایات هم ابداً قابل تردید نیست.
در مورد جمله دوم باید گفت: آیه دلالت دارد که پوشانیدن گریبان لازم است و چون در مقام بیان خداست اگر پوشانیدن چهره هم لازم بود بیان می‌کرد.
دقت کنید «خمار= روسری» اساساً برای پوشانیدن سروضع شده است. ذکر کلمه «خمر» در آیه می‌فهماند که زن باید روسری داشته باشد و واضح است که با روسری پوشانیدن مربوط به سر است و اما اینکه غیر از سر آیا قسمت دیگری را هم باید با روسری پوشانید یا نه؟ بستگی دارد به بیان آن. و چون در آیه فقط زدن دو طرف روسری بر گریبان مطرح است معلوم می‌شود که همین مقدار واجب است.
ممکن است کسی خیال کند معنی «ولیضربن نجمرهن علی جیوبهن» این است که روسری‌ها را مانند پرده از جلو چهره آویزان کنند تا حدی که روی گریبان و سینه را بپوشاند.
اما نمی‌توان آیه را به این معنی حمل کرد زیرا: اولاً کلمه «خمار» به کار رفته نه کلمه «جلباب» خمار روسری کوچک است و «جلباب» روسری بزرگ، روسری کوچک را نمی‌توان آن اندازه جلوکشید و مانند پرده آویزان کرد به طوری که چهره و دورگردن و گریبان و سینه را بپوشاند و در عین حال سروپشت گردن و موها که معمولاً در آن زمان بلند بوده، پوشیده بماند.
ثانیاً آیه می‌فرماید با همان روسری‌ها که دارید چنین عملی انجام دهید بدیهی است اگر آن روسری‌ها را به آن شکل روی چهره می‌آویختند جلوی پای خود را به هیچ وجه نمی‌دیدند و راه رفتن برایشان غیرممکن بود. آن روسری‌ها قبلاً «مشبک» و «توری» ساخته نشده بود که برای این منظور مفید باشد. اگر منظور این بود که لزوماً روسری‌ها از پیش رو آویخته شود دستور می‌رسید که روسری‌هایی تهیه کنید غیر از این روسری‌های موجود که توانید هم چهره را بپوشانید و هم بتوانید راه بروید.
ثالثاً ترکیب ماده «ضرب» و کلمه «علی» مفید مفهوم آویختن نیست. چنانکه قبلاً گفتیم و از اهل فن لغت و ادب عرب نقل کردیم ترکیب «ضرب» با «علی» فقط مفید این معنی است که فلان چیز را بر روی فلان شی مانند حایلی قرار داد.
مفهوم «و لیضربن نجمرهن علی جیوبهن» این است که با روسری‌ها بر روی سینه و گریبان حایلی قرار دهید. پس وقتی در مقام تحریر و بیان حدود پوشش است و می‌فرماید با روسری‌ها بر روی گریبان‌ها و سینه‌ها حایلی قراردهید و نمی‌گوید بر روی چهره حایلی قراردهید معلوم می‌شود حایل قراردادن برروی چهره واجب و لازم نیست.
تا اینجا از دیدگاه تفاسیر گوناگون با تعریف و تعیین محدوده پوشش در قرآن آشنا شدیم. در این قسمت ضمن اشاره به آراء مراجع تقلید و مجتهدین این تعریف را از دیدگاه آنان بررسی کرده تا بتوانیم به صورت منطقی‌تری به نتیجه‌گیری بپردازیم.
از نظر آیت‌ا… خامنه‌ای ؛ زنان باید تمام سر و بدن خود را به جز صورت و دست‌ها تا مچ که زینت و آرایش نشده باشد یا لباسی که توجه نامحرم را جلب نکند بپوشانند.
در حجاب و پوشش واجب لباس معینی شرط نیست و هر لباسی که تمام بدن زن را (به جز صورت و دست‌ها تا مچ که استثناء شده) و همچنین برجستگی‌های بدن را بپوشاند و توجه نامحرم را جلب نکند کفایت می‌کند.
همچنین تشخیص مصداق زینت، عرض است و هرچه عرفاً زینت محسوب شود زن باید آن را از نگاه نامحرم بپوشاند.
آیت‌ا… فاضل لنکرانی نیز معتقد است حجاب طبق آیات قرآن در روایات یعنی پوشاندن تمام بدن به غیراز گردی صورت و دست‌ها تا مچ؛ و همچنین پوشاندن موی سر برای خانم‌ها هم واجب است و این مسئله از مسلمات دین است.
«کسی که موی سر و تمام بدن غیر از دست‌ها تا مچ و گردی صورت بقیه بدن را بپوشاند» با حجاب است و اگر کسی حتی مقداری از آنچه که گفته شده را نپوشاند حجاب را رعایت نکرده است. البته این نکته را هم یادآور می‌شوم که خانم‌ها نباید لباس بپوشند که برجستگی‌ها و زیبایی‌های زنانه و حجم بدن آنها پیدا باشد یعنی پوشیدن لباس تنگ هم برای آنها جایز نیست. همینطور پوشیدن لباس رنگی که موجب جلب توجه نامحرم شود برای خانم‌ها جایز نیست.
آیت‌ا… صانعی عنوان می‌کند که به طور کلی بر زن پوشاندن تمام بدن به جز گردی صورت و دست‌ها تا مچ و پاها تا مچ در مقابل نامحرم واجب است و شارع مقدس نسبت به رنگ و کیفیت لباس نظر خاصی ندارد و اگر در جایی رنگ یا کیفیت لباس به گونه‌ای باشد که ایجاد مفسده کند جایز نیست و تشخیص موضوع با خود مکلف است.
وی ضمن اینکه به تفسیر آیه ۳۱ سوره نور در تفسیر المیزان ارجاع می‌دهد معتقد است: «به هر حال صورت و دست‌ها محل زینت محسوب نمی‌گردد. ولی اگر آرایش نمودن و خود را در دید مردان بیگانه قراردادن موجب فساد در جامعه گردد حرام است.
آیت‌ا… مبشر کاشانی معتقد است آرایش زنان در جامعه برای جلوه‌گری، خودآرایی، خودنمایی در دید نامحرم، حرام است و نیز بیرون گزاردن موی سر چه کم باشد چه زیاد جایز نیست ولی پوشیدن جوراب نازک اگر از غوزک مچ پا به بالا نباشد و مفسده‌ای نداشته باشد اشکال ندارد. اگرچه بهتر است آن را بپوشاند.
آیت‌ا… شیرازی معتقد است به جز گردی صورت و دست‌ها از مچ به پایین نباید دیده شود و زینت و آرایش هم نباید وجود داشته باشد. حتی انگشتر نیز نوعی زینت و آرایش به شمار می‌رود و آشکار کردن آن برای مردان بیگانه جایز نیست.
آیت‌ا… سیستانی نیز عنوان می کند که واجب است زن تمام بدن خود را به استثناء صورت و دست‌ها تا مچ از چشم نامحرم با پوشش‌هایی که خود، زینت نباشد مستور کند.
وی معتقد است پوشانیدن پشت و روی پا از نامحرم واجب بوده و زینت کردن (در حد معمول) دست‌ها تا مچ و یا آرایش ساده صورت محل اشکال است و چهره آرایش کرده باید پوشانده شود. به اعتقاد آیت‌ا… سیستانی زن نباید احتیاط لازم باید بدن و موی سر خود را از پسری هم که بالغ نشده ولی خوب و بد را از یکدیگر تشخیص می‌دهد بپوشاند، و برای حجاب چادر بهتر است.
دیدگاه نسبتاً متفاوت دیگری نیز وجود دارد که البته نه از نظر یک مرجع تقلید بلکه از دیدگاه یک مجتهد عنوان می‌شود. در این دیدگاه علاوه بر اینکه سخت‌گیری‌های مراجع در آن دیده نمی‌شود جنبه الزام آور بودن حجاب برای زنان نیز به گونه‌ای متفاوت بیان گردیده است.
حجه السلام محسن کدیور معتقد است اسلام پوشش خاصی برای مرد و زن نهاده. پوشش بر دو قسمت است. یکی پوشش نگاه و صدا و دیگری پوشش اندام بدن است. پوشش نگاه و صدا در اسلام یعنی ممنوع بودن نگاه‌های هرزورها. خداوند در سوره نساء هم به مردان و هم به زنان می‌گوید که نگاهتان حریم داشته باشد.
شما مجاز نیستید به هر چیزی نگاه کنید چرا که این امر مقدم افعال بعدی است. از آن طرف هم تأکید بر خودنگهداری و حفظ ناموس می‌کند.
مسئله دوم پوشش بدن است. در اسلام سه گونه پوشش داریم: یکی پوشش حداقلی است که لازمه مکان‌هایی چون استخر است که پوشش حداقلی است. پوشش نوع دوم پوشش در نماز است. انسان وقتی می‌خواهد نماز بخواند باید حداقل لباس را به تن داشته باشد. فتوای برخی از علماء دایر بر این است که بانوان وقتی می‌خواهند نماز بخوانند چنانچه نامحرمی در محل نباشد می‌توانند بدون روسری اقامه نماز کنند. البته بانوان وقتی می‌خواهند نماز بخوانند چنانچه نامحرمی در محل نباشد می‌توانند بدون روسری اقامه نماز کنند. البته فتوای اکثر علماء این است که بانوان حتماً باید روسری برسر داشته باشند ولی در کل مهم این است که در لباس مناسب عبادت انجام پذیرد. سوم پوشش نسبت به نامحرم و یا پوشش خارج از خانه است. وقتی زن و مردم می‌خواهند وارد خیابان یا اداره شوند اسلام حریمی قرارداده با خاستگاهی اخلاقی تناسب با تکالیف دینی دارد. یعنی وجدان دینی مومن اقتضای رعایت آن را می‌کند. و آن این است که می‌گوید زن زینت خود را جز برای محارمش آشکار نکند.

ساختار غیررسمی ناظر بر ویژگیهای فرد و روابط کارکنان با یکدیگر در قالب گروه است. باید توجه داشت که نمی‌توان کارکنان را به منزله بازوان به استخدام در آمده تلقی کرد زیرا آنان عقاید و باورها و ارزشهای خاص خود را به همراه دارند.
دیدگاه سیستم حقیقی مشخص می‌سازد که ساختار اجتماعی سازمان مرکب از ساختار رسمی و غیررسمی است، کارکنان یک سازمان در ارتباط با یکدیگر مقررات غیررسمی و طرحهای رفتاری، شبکه‌های ارتباطات و حتی سیستمهای قدرت و مقام ایجاد می‌کنند(اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۸۳-۷۹).
در مطالعه نظریه‌های مطرح در این دیدگاه به تفاوت روابط انسانی با رفتار سازمانی هم باید توجه گردد، گرچه روابط انسانی همراه با رفتار سازمانی بطور مکمل بکار برده می‌شود اما به لحاظ معنی متفاوت هستند.
در قلمرو روابط انسانی، عواملی مورد شناسایی واقع می‌شوند که می‌توانند موجب تأثیر نامطلوب در سازمان شوند و مدیر با اتخاذ تدابیری از وقوع این تأثیرات نامطلوب پیشگیری می‌کند، اما رفتار سازمانی، رفتاری است که بروز کرده و مدیر با شناسایی عوامل و ریشه‌های رفتار بارز، سعی در رفع مشکلات و ایجاد رفتار مطلوب می‌کند و در واقع به درمان می‌پردازد(عسگریان، ۱۳۷۸، ص ۲۲-۲۱).
در دیدگاه سیستم حقیقی چهار نظریه عمده مربوط به روابط انسانی و رفتار سازمانی اجمالاً مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد:
سالها گمان می‌رفت دستمزد و شرایط فیزیکی کار، زمینه‌های اصلی انگیزش کارگران و افزایش تولید است، اما مطالعات گروه هاروارد این فرضیه‌ها را که ناشی از الگوهای حقوقی بود زیر سؤال برد زیرا کارگران به عنوان انسان اقتصادی ـ منطقی رفتار نمی‌کردند بلکه به عنوان یک انسان اجتماعی و موجودی پیچیده با انگیزه‌ها و ارزش‌های چندگانه ظاهر شده بودند و بر اساس مجموعه‌ای از حقایق، منافع و احساسات و عواطفشان عمل می‌کردند.
علیرغم تغییر شرایط فیزیکی کار و ایجاد شرایط نامطلوب برای کارگران تولید افزایش یافته بود. کارگران دلیل آن را متمایز شدن از دیگران و مورد توجه قرار گرفتن می‌دانستند، به این ترتیب ساختار غیررسمی که کشف بزرگی در مدیریت و سازمان به حساب می‌آید مورد توجه واقع شد(اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۹۰-۷۹).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بطور خلاصه نتیجه‌گیری‌های اصلی از پژوهشهای «هائورن» عبارتند از:
ـ کارکنان را باید بعنوان اعضای گروه مشاهده کرد.
ـ نیاز افراد به عضویت در گروه از پاداشهای مادی و شرایط کار اهمیت بیشتری دارد.
ـ گروه های غیررسمی تأثیر زیادی بر رفتار کارکنان دارند.
ـ مدیران باید از نیازهای گروه های غیررسمی آگاهی داشته باشند و به آنها پاسخ گویند تا همکاری آنان را در جهت اهداف سازمانی جلب نمایند(کل، ترجمه خلیلی، ۱۳۷۶، ص ۹۰).
۱ـ نظریه بارنارد
چستر بارنارد^[۶۷]، سازمانها را به مثابه سیستمهای متشکل از تشریک مساعی اعضاء می‌دانست که نوعی همکاری آگاهانه، حساب شده و هدفمند شاکله اصلی آن را می‌سازد.
او با افسانه خواندن تفویض اختیار از بالا به پائین، مفهوم تازه‌ای از اختیار را مطرح نمود که از پائین سازمان به بالا تفویض می‌شد و دلیل آن را وابسته به اعتباری دانست که از پذیرش افراد ناشی می‌شد و در پاسخ آنها نمود می‌یافت.
بارنارد، ترسیم یک هدف جمعی با ملاحظات اخلاقی را برای اعضای سازمان از مهمترین عناصر موفقیت دانست و در عین حال وجود فشارهایی که از طریق گروه های غیررسمی می‌توانست اعمال گردد را حتی مؤثرتر از اهداف ارزیابی کرده است(اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۹۵-۹۲).
بطور خلاصه وظایف اصلی مدیران از نظر بارنارد عبارتند از:
ایجاد شبکه ارتباطی ، جلب همکاری اعضاء ـ تعیین و تعریف هدف
توجه به نقش گروه های غیررسمی و تعامل آن با سازمان رسمی(علاقه‌بند، ۱۳۷۶، ص ۸۹- ۸۸).
۲ـ رویکرد نهادی سلزنیک ^[۶۸]
فیلیپ سلزنیک سازمانها را دارای حیات می‌دانست و اعتقاد داشت در عین اینکه سازمانها ابزارهایی برای تحقق اهداف هستند، از حیات مربوط به خود هم برخوردارند.
ساختارهای رسمی قادر نخواهند بود ابعاد غیرمنطقی رفتار سازمانی را تسخیر کنند زیرا عملکرد افراد سازمانی فقط بر اساس نقشهای رسمی نیست و علاوه بر این ساختارهای سازمانی ـ ضمن جنبه‌های رسمی ـ سیستمهای پیچیده غیررسمی را نیز که در آن روابط انسانی اعضاء شکل می‌گیرد را در بر می‌گیرند. ویژگیهای خاصی که همراه کارکنان وارد سازمان می‌شود و در قالب ساختار غیررسمی الزاماتی را بوجود می‌آورد.
اهمیت نظریه سلزنیک در تأکید او بر نهادینه سازی است. «نهادینه سازی فرآیندهایی است که سازمان با آن خصوصیت ویژه‌ای می‌یابد و به شایستگی متمایز یا شاید ناشایستگی آموخته یا درونساز دست می‌یابد» مهمترین جنبه نهادینه سازی آن است که اقدامات سازمانی با ارزشی فراتر از الزامات موجود ادغام گردد.
تعهدات نهادی زمانی ایجاد می‌شود که سازمان با مجموعه‌ای از شرایط مشخص مانند فشارهای محیط و روابط گروه های غیررسمی مواجه باشد. نهادینه شدن جریان تکاملی سازمان است و مدیریت با انتخاب مأموریتهای ارزشی و ایجاد ساختار اجتماعی در بر گیرنده ارزشها، ایفاگر نقشی حیاتی در نهادینه شدن سازمان است.اهمیت نظریه نهادی، در بقاء سازمان به حدی است که اعضای سازمان برای اینکه امنیت (شغلی) خود را افزایش دهند، هدفهایی را که مورد پذیرش محیط قرار نمی‌گیرند تعدیل می‌کنند و در واقع سازمان با هدفهای خود برای بقاء و رشد خود معامله می‌کند(اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۱۰۰- ۹۵).
۳ـ طرحواره «پارسونز»
تالکوت پارسونز الگوی سیستم اجتماعی خود را بر اساس چهار مفهوم که به اختصار «آجیل^[۶۹]» نامیده می‌شود بیان می‌دارد و معتقد است که هر سیستم اجتماعی برای دوام بقای خود ملزم به عمل به آنهاست:
سازگاری^[۷۰]: تأمین منابع ، نیل به هدف^[۷۱]: انتقال ارزشها (یا پوشش)
«پارسونز» این الگو را در سطوح بوم شناختی، ساختاری و روان شناختی سازمانها بکار می‌برد. الگوی «پارسونز» در سطح بوم شناختی اهداف سازمانها را به اهداف جامعه مادر یا سیستم بزرگتر که سازمان در آن محاط است پیوند می‌دهد.
در سطح اجتماعی، سازمانها را به مثابه زیر سیستمهای جامعه بر حسب وظایفی که بر عهده دارند دسته بندی می‌کند.در سطح تحلیل ساختاری، هر سازمان رسمی را به منزله یک سیستم اجتماعی تحلیل می‌کند. چارچوبی را که پارسونز ارائه نموده مجموعه‌ای از نیازهای وظیفه‌ای است که اعتقاد دارد همه سیستمهای اجتماعی باید برای بقاء خود آنها را تأمین کنند. چارچوب نظری پارسونز جنبه‌های رسمی و غیررسمی سازمان را متفقاً در بر می‌گیرد و به همین علت چارچوب وی در مجموع نظریات نظریه پردازان سیستم حقوقی چارچوبی کاملاً جامع است. این الگو مورد استفاده تعدادی از محققان در تحقیقات سازمانی قرار گرفته است (اسکات، ترجمه بهرنگی، ۱۳۸۰، ص ۱۰۵-۱۰۰).

• • • تحقیق باید بر پایه لزوم استفاده از حیوانات در رفع یک مشکل انسانی یا درمان بیماری خاص انسانی یا حیوانی و ارزیابی اثرات آن استوار باشد و به گونه ای طراحی گردد که نتایج حاصله دقیقا توجیه کننده تحقیق بوده و هیچ روش دیگری برای رسیدن به نتایج مورد نظر وجود نداشته باشد .

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• در تحقیقات علمی , آزمایشگاهی و آموزشی که نیاز قطعی به استفاده از حیوان زنده وجود دارد , باید شرایط آزمایش به نحوی طراحی گردد که حیوان قبل , در طول آزمایش و بعد از آن هیچ گونه صدمه و آزاری ندیده و همچنین متحمل درد , ناراحتی و نقص عضو نگردد .

• محقق باید آماده باشد تا در صورت بروز درد یا رنج غیر ضروری در هر مرحله از تحقیق ، آنرا متوقف کند و شرایط را در جهت رفع حالت درد حیوان تغییر دهد . بدیهی است تمام امکانات و تجهیزات لازم برای موارد اورژانس و غیر مترقبه باید قبل از اجرای فعالیت تحقیقاتی , آموزشی و … پیش بینی شود .

• در صورتیکه تحقیق عندالزوم باعث ناراحتی شدید و یا نقص عضو حیوانات می شود باید داروهای مناسب آرام بخش ، ضد درد و ضد اضطراب تا حدی تجویز شوند که به آزمایش و نتایج آن لطمه ای وارد نشود و تا پایان تحقیق نیز ادامه داشته باشد . نظارت این امر بر عهده دامپزشک مسئول بخش تحقیقات و نماینده انجمن می باشد .

• نگهداری و مواظبت از حیوانات پس از پایان فعالیت باید تا اتمام و حذف کامل هرگونه ناراحتی ایجاد شده و اثرات آن انجام گیرد که این مراحل تحت نظارت دامپزشک و استفاده از داروهای مناسب میسر می گردد .

• در صورتیکه در حین یا پایان تحقیق , کشتن حیوان بنا به هر دلیل ضروری و موجه یا لازم باشد این امر باید طوری اجرا شود که مرگ سریع و بدون هرگونه درد بوده و هیچ حیوانی را تا زمانی که مرگ طبیعی یا ضروری اش فرا نرسیده است نباید کشت .

• پس از کشتن حیوانات , حذف لاشه آنها باید به گونه ای انجام شود که حداقل آلودگی زیست محیطی ایجاد شود لذا سوزاندن لاشه ها در کوره های مخصوص لاشه سوز به عنوان بهترین روش پیشنهاد می شود .

• نماینده و بازرس معرفی شده از سوی انجمن حمایت از حیوانات می تواند در هر مرحله از فعالیت مربوطه به منظور نظارت بر وضعیت حیوانات مورد آزمایش یا مورد استفاده در محل حضور یابد .

• حیواناتی که برای مقاصد مختلف مانند آموزش در دانشگاهها , تهیه دارو ها و واکسن ها و غیره مورد استفاده قرار می گیرند قبل و بعد از انجام فعالیت مربوطه باید تحت نظر انجمن بوده و در صورت امکان زنده ماندن بعد از فعالیت باید سرنوشت نهائی آنها توسط انجمن یا با نظارت آن تعیین شود و مشخص باشد .

• تا حد امکان به منظورتهیه و تامین حیوانات برای مقاصد آزمایشگاهی , آموزشی و استحصالی از انجمن کمک گرفته شود .

۱۹ - ازآنجا که ارائه نتایج تحقیقات و مقالات به مجامع بین المللی ( مواردی که برروی حیوانات انجام می شود ) مستلزم کسب مجوز از سازمانهای حامی حیوانات است لذا هرگونه تحقیق آزمایشگاهی که به نوعی ملزم به استفاده ازحیوانات مختلف باشد در صورتی مورد تائید انجمن قرار خواهد گرفت که تمام موارد خواسته شده مطابق این دستورالعمل اجرائی رعایت شود .
و ) قانون شکار و صید مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۴۶
ماده ۱۰ قانون شکار و صید مقرر می کند :
” کسانی که مرتکب اعمال زیر شوند به حبس تادیبی از یازده روز تا یک ماه و یا جزای نقدی از یک هزار تا پنج هزار ریال محکوم می شوند :
الف - شکار و صید در فصول و ساعات ممنوعه .
ب - شکار و صید با وسائل و از طرق ممنوعه .
پ - ازبین بردن رستنیها در مناطق حفاظت شده .
ت - شکار و صید بدون پروانه کلیه حیوانات زنده قابل شکار و یا حمل و
یا عرضه و یا فروش آن .
ث - حمل یا عرضه یا فروش و صدور حیوانات کشته قابل شکار و اجزای
حیوانات مزبور و همچنین نگاهداری آنها در اماکن عمومی به استثنای آنچه از
طرف شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید مجاز اعلام شده باشد . “
قانونگذار در بند الف اقدام به جرم انگاری شکار در فصل و ساعات خاصی نموده است . در حقیقت در فصل هایی که حیوانات اقدام به توالد نسل دارند ، شکار می تواند گونه های زیستی آنان را با خطر انقراض روبرو کند لذا مورد نهی قرار گرفته است . همچنین با توجه به بند ب ، شکارچی حق ندارد تا برای شکار به هر وسیله ای روی آورد و عرف غالب آنرا باید رعایت کند . خروج از اصول کلی و اقدام به روشهایی که معمول نیست از نظر قانونگذار در این ماده جرم تلقی می گردد .
در مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش که دولت به نحوی با نصب تابلو و گماردن مأمورین خود ، حفاظت از این حیوانات را به منظور جلوگیری از انقراض نسل برخی از آنها به عهده دارد ، و به نحوی نفقه این گونه موجودات را حفاظت و تأمین می‌کند ، چنانچه افرادی رستنی‌های این مناطق را از بین ببرند ، یا بچرانند ، موجب خواهند گردید که این حیوانات ، از خوردنی‌ها محروم شوند و یا به بیان دیگر ، نفقه آنها از بین برود . بنابراین ، طبق این بند پ در واقع از بین بردن نفقه و نابود کردن زمینه خوراک این حیوانات ، جرم تلقی شده است .
ماده ۱۱ قانون شکار و صید نیز مقرر می کند :
” کسانی که بدون پروانه مرتکب شکار یا صید گردند به حبس تادیبی از ۱۱ روز تا دو ماه و یا جزای نقدی از یک هزار ریال تا ده هزار ریال محکوم می شوند ” .
بنابراین کسب اجازه نامه ی رسمی از سوی مقامات صلاحیت دار شرط ابتدایی اقدام به شکار است . در حقیقت قانونگذار در این بخش نظر بر این مورد دارد که با شناسایی شکارچیان اولا کنترل امر شکار را در دست بگیرد و دوم با ارائه ی برخی آموزشات و اعلام محدودیت ها و همچنین ارائه قوانین موجود در این زمینه ، هر چه مناسبتر برای حمایت از حیوانات گام بر دارد .
در بند ج ماده ۱۲ این قانون ، از بین بردن رستنی‌ها و تعلیف و تخریب در پارک‌های ملی و آثار طبیعی مالی و هرگونه تجاوز و فعالیت غیرمجاز در این‌ گونه مناطق ، طبق صدر ماده مزبور جرم تلقی و مجازات حبس و جزای نقدی به آن تعلق گربته که نمونه ی بارزی از حمایت کیفری محسوب می گردد .
ضمنا ، در بند ث ماده مزبور قبل از اصلاح ، بستن سد و کلهام (شیل) در مسیر رودخانه‌ها به منظور صید غیرمجاز و در بند ج همان ماده ، آلوده نمودن آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و قنوات و برکه‌ها و مرداب‌ها به موادی که موجبات از بین بردن آبزیان را فراهم می‌کرد ، جرم تلقی گردیده بود و طبق مفاد صدر این ماده کسانی که مرتکب این اعمال می‌شد به حبس جنحه‌ای از یک ماه تا سه ماه و یا به جزای نقدی از پنج ‌هزارریال تا بیست هزارریال محکوم می‌گردید که مجازات مندرج در این ماده به سه ماه تا سه سال و یا جریمه نقدی افزایش یافته و متن آن با کمی تعدیل به « د » مبدل شده است^[۹۱] .
بدین ترتیب ، می‌بینیم که این ماده نسبت به ماده قبل ، مجازات شدیدتری را برای کسانی پیش‌بینی کرده است که موجبات محرومیت آبزیان از خورد و خوراک و از بین بردن این موجودات و حیوانات را فراهم آورده‌اند . پس این دو ماده ارتباط نزدیک‌تری نسبت به مواد و قوانین دیگر ، با بحث ما دارد و می‌توان آنها را ضمانت اجرای کیفری نفقه حیوانات تلقی نمود. وفق بند ث ماده ۱۳ قانون شکار و صید : ایجاد یا سبب ایجاد حریق در پارک‌های ملی ، آثار طبیعی ملی ، مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش بر اثر بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی و یا تخلف از نظامات دولتی ، جرم تلقی شده و طبق مفاد ماده مزبور ، مجازات سنگین سه ماه تا یک سال حبس و یا جزای نقدی از … برای مرتکب ، پیش‌بینی گردیده است که نمونه خوبی از حمایت کیفری قانونگذار از حیوانات و محیط زیست محسوب می گردد .
ماده ۱۵ قانون شکار و صید :
” شروع به شکار حیوانات قابل شکار و صید بر خلاف مقررات این قانون قابل تعقیب و مجازات می باشد و مرتکب به حداقل مجازات مقرر محکوم خواهد شد ” .
در این قانون بر خلاف بسیاری از قوانین دیگر که به طور معمول بحث از شروع به جرم را با قوانین عمومی در آن زمینه ارجاع داده و بحثی را در آن باب باز نمی کنند ، به موضوع شروع به جرم پرداخته و برای آن حداقل مجازات قانونی ارتکاب جرم را در نظر گرفته است .
در ماده ۱۶ قانون شکار و صید در صورت تکرار جرائم پیش بینی شده در مواد ۱۲ و ۱۳ این قانون مرتکب را به اشد مجازات محکوم خواهد نموده و این مسئله به عنوان یک اقدام قانونی برای پیشگیری از ارتکاب جرایم تلقی می گردد . در حقیقت در باب پیشگیری راه های گوناگون و متنوعی وجود دارد که قانونگذار طریق قانونی و کیفری آن را در این ماده مورد نظر قرار داده است .
طبق ماده ۱۸ قانون یاد شده سازمان (فعلا سازمان حفاظت محیط زیست) ، از حیث مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم بر حسب مورد شاکی یا مدعی خصوصی شناخته شده و طبق مواد بعدی در مواردی که مأمور شکاربانی با اطلاع از وقوع جرایم مذکور در این قانون از جریان امر به مقام مسئول گزارش ندهد بر حسب مورد به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد (مفاد ماده ۲۰) و هرگاه مأمورین سازمان مرتکب جرائم، مندرج در این قانون شوند و یا در ارتکاب جرم مشارکت یا معاونت داشته باشند بر حسب مورد به حداکثر مجازات مقرر در این قانون محکوم خواهند شد (ماده۲۱) .
گفتار دوم : حقوق ایالات متحده آمریکا
بند اول : ابزارهای اجرایی قوانین مربوط به محیط زیست
ردیف ابزارهای اجرایی موجود که می توان در تأمین اجرای قوانین مصوب مربوط به محیط زیست بکار برد در حال حاضر در ایالات متحده آمریکا بسیار حایز اهمیت هستند .
اولاً ، نقض مقررات مربوط به محیط زیست ممکن است تعقیب جزایی را به دنبال داشته و خلاف محسوب شود^[۹۲].
ثانیاً ، بجای چنین مسئولیتی یا شاید علاوه بر آن به متخلف بوسیله یک اخطاریه اطلاع داده می شود که مبادرت به انجام یا ترک یک فعل نماید^[۹۳]. چنین اخطاریه هایی معمولا بوسیله مجازاتهای جزایی حمایت می شوند ، گرچه بعضا تنها اقدام جبرانی که در قبال بی توجهی به مفاد اخطاریه صورت می گیرد اینست که مقام اجرایی متوسل به اختیارات ویژه شود .
اختیارات ویژه عبارتند از یک روش اجرایی که درخود این اجازه را به مقامات کنترل کننده و مسئول می دهد که اقداماتی را جهت جلوگیری از یک نقض (یا نقض آینده ) حقوق محیط زیست به عمل آورده و یا اثرات آن را جبران کنند . به عنوان مثال : در قانون خلاصه ای بر مقررات شکار و تله ی ایالت ایلینویز ۲۰۱۰-۲۰۱۱ آمده است :

• ” شکار نزدیک آتش :

شکار در کنار یا نزدیک هر جسم قابل اشتعالی چون زغال ها و علفزار ها و درختان غیر قانونی خواهد بود . ^[۹۴]“
و یا در آیین نامه ی کنترل حیوانات ۱۹۹۹ ایالت ساسکتون در این خصوص آورده است که :
” بخش سوم : مقررات و کنترل گربه ها و سگ ها

وثوق‌الدوله درگیرودار انتخابات مجلس شورای ملی بود که با موج عظیمی از اعتراضات علیه قرارداد مواجه شد. در ایران بسیاری از رجال سیاسی و به تبع آن‌ها مردم شروع به اعتراض و تظاهرات علیه قرارداد کردند. روشنفکران در مجالس و روحانیون در مساجد و محافل مختلف نارضایتی خود را اعلام و مردم را علیه قرارداد تحریک می‌کردند. در میان دولتمردان عده‌ای بودند که کانون‌های ضد قرارداد را تشکیل می‌دادند. این عده عبارت بودند از: صادق‌خان‌مستشارالدوله تبریزی که در چندین مرتبه ریاست مجلس شورای ملی و یا منصب وزارت را به عهده داشت. میرزا حسن‌خان محتشم‌السلطنه که بارها مقام وزارت را عهده‌دار بوده است. میرزا اسماعیل‌خان ممتازالدوله که مدتی ریاست مجلس و وزارت را بر عهده‌داشته است. مختارالملک تبریزی که علاوه بر وزارت مدتی نیز به عنوان سفیر در دولت کار کرده بود. علاوه بر این افراد، معین‌التجار بوشهری نیز علیه قرارداد مبارزه و کمک‌های مالی به مبارزین می‌کرد. این افراد به دلیل وجهه اجتماعی که در میان مردم تهران داشتند در بسیاری از اقدامات علیه قرارداد از جمله تعطیلی‌های عمومی نقش مهمی ایفا می‌کردند. (دولت آبادی، ۱۳۶۱: ۴/ ۱۳۵-۱۳۴). از دیگر رجال معروف مخالف قرارداد سیدحسن مدرس بود. مدرس علت مخالفت خود با قرارداد ۱۹۱۹ را مخالفت شخصی با وثوق‌الدوله نمی‌دانست، دلیل مخالفت او با قرارداد این بود که این قرارداد بدون طی کردن روال قانونی یعنی تصویب مجلس به امضا رسیده بود. مدرس حتی با میرزا کوچک‌خان‌جنگلی ارتباط برقرار کرد تا از طریق جنگلی‌ها و نیروی چریک آن‌ها به دولت وثوق فشار وارد کند و از این طریق قرارداد لغو و مانع از به اجرا در آمدن آن شود.
علاوه بر رجال سیاسی بسیاری از نویسندگان و شاعران نیز شروع به قلم فرسایی علیه قرارداد کردند. روزنامه ایران به سردبیری ملک‌الشعرای بهار که در ابتدا از قرارداد حمایت کرده بود، با دیدن هیجانات و اعتراضات مردم به جرگه‌ی مخالفان پیوست و مقالاتی علیه قرارداد چاپ کرد. یحیی دولت‌آبادی جزو کسانی بود که علیه قرارداد مقاله نوشت و مردم را از ماهیت قرارداد آگاه کرد. وی در روزنامه ایران مقاله‌ای نوشت و در آن به مضرات قرارداد ۱۹۱۹ و مخالفت‌هایی که در این قرارداد با قانون اساسی داشت پرداخت و تذکر داد که عیب دیگر آن این است که مدت این قرارداد مشخص نیست. (همان: ۱۳۰ -۱۲۹). شاعران نیز در این میان غافل نبودند. میرزاده عشقی در منظومه اعتراض‌آمیزی تحت عنوان «به نام عشق وطن» به شدت به قرارداد اعتراض کرد. (مکی،۱۳۶۲: ۱/ ۸۴-۸۲). فرخی یزدی نیز با آنکه مانند دیگر معترضان به قرارداد، به دست وثوق‌الدوله زندانی شده بود، غزلی علیه قرارداد سرود که بخشی از آن این چنین بود:

(فرخی یزدی، ۱۳۷۶: ۱۱۹ )
در چنین اوضاعی حادثه‌ای اتفاق افتاد که احساسات ضد قرارداد ۱۹۱۹ را در مردم ایران بیش از پیش برانگیخت و آن مرگ کلنل فضل‌الله‌خان‌آقا اولی از افسران ژاندارمری بود. پس از عقد قرارداد گروهی مستشار نظامی به ریاست ژنرال دیکسن برای متحد‌الشکل کردن ارتش ایران وارد کشور شدند. آن‌ها به اتفاق برخی افسران ایرانی از جمله کلنل فضل‌الله‌خان کمیسیونی برای تشکیل این امر انجام دادند. چنانکه گفته شد یکی از تصمیمات این کمیسیون این بود که افسران ایرانی حق ترفیع از درجه‌ی سروانی بالاتر را ندارند و از درجه‌ی سروانی بالاتر در ارتش ایران از افسران انگلیسی استفاده شود. کلنل به این تصمیم اعتراض کرد و آن را با وزیر جنگ، سردار منصور رشتی در میان گذاشت. وزیر جنگ به اعتراض او وقعی ننهاد. به همین دلیل وی در روز اول فروردین ۱۲۹۹ هجری شمسی در دفتر کار خود خودکشی کرد. (مکی، ۱۳۶۲: ۱/۱۰۶-۱۰۴). وی پیش از خودکشی نامه‌ای به وزیر جنگ نوشته بود که در آن علت خودکشی خود را بیان کرده بود. هر چند که این نامه هرگز منتشر نشد اما نزدیکان وزیر جنگ بعدها فاش کردند که وی در نامه، تصمیم کمیسیون و برخورد وزیر جنگ با این تصمیم را علت خودکشی معرفی کرد. (شیخ الاسلامی، ۱۳۷۵: ۱/۱۹۲-۱۹۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

قرارداد علاوه بر موج اعتراضات داخلی با اعتراضات کشورهایی از جمله: آمریکا، فرانسه و حتی برخی از مردم انگلستان مواجه شد؛ زیرا هزینه این لشکرکشی‌ها به طورغیرمستقیم از طریق مالیات از مردم انگلستان تامین می‌شد. سفارت آمریکا برای آنکه از ملیون ایرانی که علیه قرارداد قیام کرده بودند پشتیبانی کرده باشد، در نهم سپتامبر ۱۹۱۹ (۱۸شهریور۱۲۹۸هجری شمسی) ابلاغیه‌ای رسمی چاپ کرد و در تهران انتشار داد. در این اعلامیه، سفارت آمریکا علت عدم موفقیت نمایندگان ایران در کنفرانس صلح پاریس و تلاش‌های آمریکا برای ایران را عدم حمایت دولت ایران از نمایندگان خود دانست و همچنین بیان کرد که این قرارداد برای آن‌ها به این معنی است که ایران دیگر به کمک یا تقویت آمریکا نیازی ندارد. (مکی، ۱۳۶۲: ۷۶-۷۷). حقیقت امر این بود که سید ضیاء‌الدین در روزنامه خود علت عدم موفقیت نمایندگان ایران در کنفرانس صلح پاریس را سنگ‌اندازی آمریکا دانست. آمریکا نیز از این موقعیت استفاده کرد و در اعلامیه‌ای خود را تبرئه و دولت وثوق و اقدامات آن (قرارداد ۱۹۱۹) را عامل اصلی ناکامی نمایندگان دانست. سناتورهای آمریکا نیز وقتی از جریان قرارداد باخبر شدند در کنگره علیه آن سخنرانی کردند و آن را «سند خیانت بریتانیا» نامیدند و آن رانمونه‌ای گویا ازعوام‌فریبی انگلستان دانستند. (آبادیان، ۱۳۹۰: ۴۶۹-۴۷۰). سفارت فرانسه در تهران نیز علیه این قرارداد دست به اقداماتی می‌زد. در گزارش سرپرسی کاکس به لندن نیز، کاکس به شدت از اقدامات وزیر مختار فرانسه (بونن) ناراحت است و می‌گوید که بونن در مجالسی که در تهران شرکت می‌کند به شدت علیه قرارداد صحبت می‌کند. در قسمت دیگری از این گزارش کاکس می‌گوید که بونن اخبار مربوط به اروپا را به سرعت در مطبوعات ایران منتشر می‌کند. سرپرسی کاکس از کرزن می‌خواهد که با دولت فرانسه صحبت کند و از آن‌ها بخواهد بونن را از ادامه‌ی رویه‌اش برحذر دارند. (شیخ‌الاسلامی، ۱۳۷۵: ۲۵۵). پرنس ارفع نیز در خاطراتش این چنین می‌نویسد: «… روزنامه فرانسه می‌نوشت که ایران با این قرارداد افتاده به چنگ انگلیس و استقلالش رفت…». (ارفع، ۱۳۷۸: ۴۹۷). در خود انگلستان نیز مخالفان علیه قرارداد کم نبودند. هزینه لشکرکشی بریتانیا در ایران به سالی سی میلیون لیره بالغ می‌شد. این هزینه سنگین باعث اعتراض سیاستمداران و مردم انگلستان شده بود. (شیخ‌الاسلامی،۱۳۷۵: ۱/۱۶۶).
در این شرایط ضد قرارداد، احمدشاه پس از دو ماه مسافرت به خارج از ایران، تصمیم به بازگشت گرفت. کاکس نیز از ایران رفت و نرمن جانشین او شد. با روی کار آمدن نرمن در اواسط خردادماه ۱۲۹۹ هجری شمسی (ژوئن ۱۹۲۰ میلادی) قرارداد در مسیر جدیدی افتاد. وی فردی منطقی و انعطاف‌پذیرتر از کاکس بود. به علاوه احمدشاه نیز موضع جدیدی در برابر قرارداد گرفت. به این معنی که علناً با قرارداد مخالفت کرد. در حقیقت احمدشاه از زمانی که تصمیم به بازگشت گرفته بود، تصمیم قطعی برای سقوط کابینۀ وثوق‌الدوله را گرفته بود. در جریان بازگشت نیز حوادثی برای وی پیش آمد که عزم وی را محکم ترکرد. احمدشاه در بازگشت به ایران در بین راه به عتبات رفت و با علمای شیعه دیدار کرد. علما انزجار خود را از قرارداد اعلام کردند و از شاه درخواست کردند قرارداد را لغو کند. علاوه بر این زمانی که شاه به تهران رسید مردم از دروازه‌ی قزوین تا خود کاخ که مسیر آمدن اتومبیل شاه بود، فریاد مرده باد وثوق، مرده باد قرارداد را سر می‌دادند. به این ترتیب احمدشاه، علما و مردم را همسو با تصمیم خود دانست. در روی دیگر سکه نیز اوضاع نسبت به قبل تغییر کرده بود. نرمن سفیر جدید بریتانیا در ایران، به این نتیجه رسیده بود که وثوق‌الدوله دیگر توانایی نخست‌وزیری را ندارد. نرمن در گزارش خود به لرد کرزن در مورد دیدارش با وثوق‌الدوله می‌نویسد که: او را بی‌اندازه افسرده یافتم. وثوق به حمایت شاه اعتماد ندارد و می‌گوید شاه با دشمنان او در ارتباط است و سرگرم توطئه علیه او می‌باشد. (غنی، ۱۳۷۷: ۹۰). از گزارش نرمن مشخص است که وی چندان تمایلی به ماندن وثوق‌الدوله ندارد.
با موضع‌گیری احمدشاه ، نرمن علی‌رغم میل لرد کرزن تصمیم گرفت وثوق‌الدوله را برکنار کند. نرمن به دنبال شخصی برای جانشینی وثوق می‌گشت. پرنس ارفع درخاطرات خود می‌گوید: چندی قبل از استعفای وثوق برخی آقایان از جمله سلیمان‌خان میکده و مهدی‌خان ملک‌زاده به منزل او آمدند و از او خواستند تا نخست وزیری را قبول کند و حتی جلسه‌ای برای او با مستوفی‌الممالک ترتیب دادند اما او در نهایت قبول نکرد. (‌ارفع، ۱۳۷۸: ۴۹۹-۴۹۸‌). نرمن خود نیز به ملاقات پرنس ارفع می‌رود و با او مذاکره می‌کند. ارفع در این ملاقات مشیرالدوله را به عنوان بهترین گزینه برای ریاست‌الوزرایی به نرمن معرفی می‌کند.(‌همان: ۴۹۹‌). به این ترتیب نرمن با مشیر‌الدوله وارد مذاکره شد. وثوق‌الدوله در ۴ تیرماه ۱۲۹۹ هجری شمسی استعفا داد و سلطان احمدشاه در ۷ تیر ۱۲۹۹ هجری شمسی میرزا حسن‌خان پیرنیا (مشیرالدوله) را مأمور تشکیل کابینه کرد.
نرمن به این دلیل مشیر‌الدوله را برگزید که: مشیرالدوله بر عکس برخی از رجال سیاستمدار آن دوره فرد خوشنامی بود و از بسیاری اتهام‌ها که در آن زمان به سیاستمداران نسبت داده می‌شد، مبرا بود. همچنین وی وجاهت ملی و سابقه‌ی خوبی در اذهان داشت و اکثر ایرانیان به او اعتماد داشتند. نرمن فکر می‌کرد که مشیرالدوله می‌تواند قرارداد را به تصویب برساند. مشیرالدوله در مذاکرات خود با نرمن، قبول نخست‌وزیری را مشروط به شروطی کرد که عبارتند از: در اعلامیه نخست‌وزیری خود بگوید قرارداد تا به تصویب مجلس نرسد قابل اجرا نیست؛ راضی شده است بگذارد مستشاران مالی بریتانیا به کار ادامه دهند ولی کابینه او حق رد یا قبول توصیه‌های آن‌ها را برای خود محفوظ دارد، انگلستان حداقل یک یا دو ماه دیگر به هنگ قزاق کمک مالی دهد. نرمن شروط مشیرالدوله را پذیرفت و قرار شد مشیر‌الدوله کار خود را آغاز کند. وی با دو مشکل اساسی رو‌به‌رو بود. یکی خالی بودن خزانه، دیگری انتخابات مجلس شورای ملی و تصویب قرارداد. احمدشاه از نرمن درخواست کرد که مشکل خالی بودن خزانه را حل کند. نرمن، لرد کرزن را قانع کرد که کمک مالی تا چهار ماه دیگر ادامه یابد. با تأمین هزینۀ مالی، نخست‌وزیر در صدد برآمد تا مجلس شورای ملی را بگشاید و قرارداد را به نتیجه برساند. مشیرالدوله با وضع دشواری روبه‌رو بود. «… مفاسد انتخاباتی که تاکنون بدست کارکنان وثوق‌الدوله صورت گرفته است بیش از آنچه می‌دانستند به او واضح می‌گردد … بهرحال جرائد محلی موضوع انتخابات را مطرح نموده بعضی می‌گویند انتخابات باید تجدید شود بعضی می‌گویند آنچه شده گذشته است در انتخابات آینده باید کوشید که اشخاص با جرأت وطن دوست انتخاب شوند و در مجلس اکثریت یافته و قرارداد را رد نمایند و بالجمله هیاهوی شدید در این باب برپا شده است و بالاخره رئیس دولت در ششم برج اسد ۱۲۹۹ [ششم مرداد ماه ۱۲۹۹ هجری شمسی] بیانیه‌ای نشر می‌دهد که حاصل آن لزوم مراجعه به آراء عمومی ملت است در کار انتخابات در تجدید شدن یا عدم آن.» (دولت آبادی، ۱۳۶۱: ۴/ ۱۶۳). مشیرالدوله نه می‌توانست قرارداد را لغو کند زیرا در این صورت از کمک مالی انگلستان محروم می‌شد ونه می‌توانست آن را قبول کند زیرا قرارداد مورد تنفر مردم ایران بود. به همین دلیل سعی داشت از طریق افتتاح مجلس سرنوشت آن را مشخص کند.
مشیرالدوله در مورد انتخابات مجلس و افتتاح آن با دو مشکل روبه‌رو بود. مشکل اول انتخابات نیمه‌کاره و تقلب‌آمیز دولت وثوق‌الدوله بود که مردم آن را قبول نداشتند. مشکل دوم درگیری‌های دولت با نیروهای گریز از مرکز در آذربایجان و گیلان بود. غائله آذربایجان و شیخ محمد خیابانی به راحتی تمام شد. اما جریان گیلان بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر بود به طوری که باعث سقوط کابینه مشیرالدوله شد. در این زمان فرماندهی لشکر قزاق (تنها نیروی نظامی قدرتمند ایران) در دست سرهنگ استاروسلسکی روس تبار بود. انگلیسی‌ها در صدد بودند که استاروسلسکی را بر کنار کنند و خود فرماندهی قزاق‌ها را بر عهده گیرند. در این میان شاه و مشیرالدوله با این اقدام انگلیسی‌ها مخالف بودند. مشیرالدوله لشکر قزاق را عازم گیلان کرد تا به غائله آن‌ها خاتمه دهد، اما با سنگ‌اندازی انگلستان استاروسلسکی و قزاق‌ها شکست خورده و به قزوین عقب‌نشینی کردند. شکست استاروسلسکی بهانه لازم را به دست انگلستان داد تا از شاه و نخست‌وزیر بخواهند که او را عزل کنند. احمدشاه زیر فشار انگلستان با عزل استاروسلسکی موافقت کرد اما مشیر‌الدوله در ۴ آبان ۱۲۹۹ هجری شمسی استعفا داد.
جانشین مشیرالدوله قبل از استعفای او مشخص شده بود. در شب سوم آبان ۱۲۹۹ هجری شمسی که هنوز استعفای مشیرالدوله قطعی نشده بود، نرمن با احمدشاه ملاقات کرده بود و مقدمات نخست‌وزیری سپهدار رشتی را فراهم کرد. نرمن در نامه‌ی خود به کرزن در مورد این ملاقات این‌چنین می‌گوید: پس از اینکه شاه پیشنهاد مرا دایر به انتصاب سپهدار رشتی به جای مشیرالدوله قبول کرد، مدتی دربارۀ ترکیب کابینه با هم تبادل نظر کردیم. لازم است این را نیز به اطلاعتان برسانم که قبل از اینکه سپهدار را به عنوان جانشین مشیرالدوله به شاه معرفی کنم با خود این شخص تماس برقرار کرده و تعهد قبلی گرفته بودم که پس از روی کار آمدن درست طبق سیاستی که من پیشنهاد خواهم کرد عمل کند. (شیخ الاسلامی، ۱۳۷۵: ۱/ ۲۰۴). سپهدار قول داده بود مجلس را تشکیل دهد و به محض اینکه اکثریت حاصل شود قرارداد را تصویب کند. سپهدار در حال برگزاری انتخابات بود که جریان رشوه گرفتن وثوق‌الدوله و دو وزیر او غوغای شدیدی در تهران به‌پا کرد. حتی نمایندگانی که انتخاب شده بودند و موافق با قرارداد بودند، به دلیل هراس از اعتراضات مردم و تهمت رشوه‌گیری در اعلامیه‌ای قرارداد را محکوم کردند. علاوه بر این انگلیس می‌خواست تا بهار ۱۳۰۰ هجری شمسی نیروی خود را از ایران خارج کند. مردم ایران و شاه به شدت از این خبر هراسان شده بودند و از نظر آنان خروج ارتش انگلستان از ایران به معنای حمله بلشویک‌ها به تهران و بر باد رفتن جان و مالشان بود. سپهدار مجلسی از بزرگان و رجال سیاسی و با نفوذ تشکیل داد تا در مورد اوضاع ایران گفتگو کنند. مجلس تشکیل شد اما «ارائه طریقی بدولت پریشان وقت نکردند.» (جهانبانی، ۱۳۴۶: ۸۱).
سپهدار چنان که قول داده بود نتوانست به قول خود وفا کند. نرمن سعی کرد با آوردن سپهدار قرارداد را به تصویب رساند ولی متوجه شد که سپهدار کوچکتر از این حرف‌هاست. نرمن دریافت که دیگر امیدی برای تصویب قرارداد نیست. از مدت‌ها قبل ژنرال ادموند آیرونساید برای عقب کشیدن نیروهای انگلیس از شمال و خروج آنها از ایران، وارد ایران شده بود. بلشویک‌ها منتظر خروج نیروهای بریتانیا از ایران بودند. منتظر بودند زیرا حضور نیرو‌های بریتانیا تهدید منافع آن‌ها در منطقه محسوب می‌شد. در این زمان جنگ جهانی اول نیز تمام شده بود و از نظر روس‌ها حضور نیرو‌های بریتانیا در ایران دلیلی نداشت جز آنکه می‌خواهند از ایران به ویژه شمال آن به عنوان پایگاهی برای ضربه زدن به روسیه و منافع آن‌ها استفاده کنند. یکی از این منافع نفت قفقاز بود. از نظر روس‌ها، بریتانیا به این منطقه‌ی نفت‌خیز چشم داشت. از دیگر منافع روس‌ها دریای خزر بود. روس‌ها در میان کشورهای حاشیه‌ی دریای خزر بیشترین و بهترین استفاده را از دریای خزر می‌کردند. حال آنکه با آمدن انگلستان به شمال ایران وحتی دریای خزر این نفوذ و قدرت تهدید می‌شد. علاوه بر این‌ها روس‌ها، انگلستان را با دید یک کشور امپریالیستی که دشمن نظام بلشویکی آنهاست نگاه می‌کردند ومعتقد بودند انگلستان در تلاش برای از بین بردن حکومت نو بنیان آنهاست. از همین رو آن‌ها در مرزهای مشترک خود با ایران مستقر شده بودند و اوضاع آنجا را کاملاً زیر نظر داشتند. در طرف دیگر، انگلیس‌ها نیز با بدبینی به روس‌ها نگاه می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که با خروج نیرو‌های نظامی آنها از ایران، بلشویکها به ایران حمله خواهند کرد و نظام بلشویکی را در ایران و سپس دیگر کشورها توسعه خواهند داد. هراس انگلستان از بلشویک‌ها و فکر وحشت‌انگیز از دست دادن منافع خود در ایران‌، سیاستمداران این کشور را به فکر ایجاد یک کشور قوی نظامی در ایران انداخت و باعث شد آن‌ها زمینه را برای روی کار آمدن یک حکومت نظامی به رهبری یک نظامی (رضاخان) فراهم کنند. تفکری که نتیجه آن کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹هجری شمسی شد.
۳-۲-وقوع کودتا و نقش وزارت جنگ
با مقاومت‌ها و مشکلاتی که بر سر راه قرارداد ۱۹۱۹ بود، نرمن متوجه شده بود که به قرارداد امیدی نیست و باید به فکر سیاست دیگری باشد. او با کمک ژنرال ادموند آیرونساید به فکر افتاد تا طور دیگری ایران را حفظ کند. ژنرال ادموند آیرونساید توسط ژنرال هالدین، فرمانده کل قوا در بین‌النهرین به ایران فرستاده شد و بنا به دستور هالدین، به فرماندهی نیروهای شمال ایران گماشته شد. پیش از این انتصاب نیروهای انگلیسی در شمال ایران از بلشویک‌ها شکست خورده و عقب‌نشینی کرده بودند. ژنرال آیرونساید در خاطرات خود در مورد این عقب‌نشینی چنین می‌گوید: «… نیروهای بریتانیایی مستقر در انزلی بدون درگیری به دشت عقب‌نشینی کرده بودند. گزارش‌های بعدی حاکی از آن بود که نیروی پیاده شده در انزلی یک نیروی بزرگ است و نیروهای ایرانی به فرماندهی یک شورشی به نام کوچک‌خان با کمک و هدایت افسران بلشویک در آنجا اعلام وجود کرده و نام خود را ارتش رهایی بخش ایران نهاده است.» (آیرونساید، ۱۳۷۳: ۱۸۲-۱۸۳). فرمانده نیروهای انگلیسی در شمال در مورد جنگ با بلشویک‌ها یا عدم جنگ با آن‌ها از مافوق‌های خود دستوری دریافت نکرده بود. به همین دلیل بنابه تشخیص خود، نیروها را از منطقه رشت خارج کرد و در نتیجه بلشویک‌ها پیشروی بیشتری کردند. در همین گیر و دار بود که نیروهای قزاق که از افسران روس و ایرانی تشکیل شده بود، و تحت فرماندهی ژنرال استاروسلسکی بودند در نبرد با بلشویک‌ها شکست خورده و به قزوین عقب‌نشینی کردند. مأموریت آیرونساید این بود که روحیه افراد را تقویت کند و بلشویک‌ها را به عقب براند و خروج این نیرو را از ایران تدارک ببیند. این نیرو تقریباً شش هزار نفر بود. بخشی از این نیرو در زنجان، بخشی در گردنه‌ی منجیل و بقیه در قزوین در حال آماده باش بودند. دیویزیون^[۲۴] قزاق را تجدید سازمان کند و در نهایت حکومت مرکزی نیرومندی بوجود آید که نظم و امنیت را برقرار کند. (غنی، ۱۳۷۷: ۱۶۷-۱۶۸).
آیرونساید از بدو ورودش به ایران، ۹ مهرماه ۱۲۹۹ هجری شمسی پیوسته در تکاپو بود. او وضع نیروهای انگلیسی در قزوین را بررسی می‌کرد؛ مواضع جنگی به ویژه منجیل را زیر نظر داشت؛ با نرمن در تهران جلساتی برگزار می‌کرد و با او به مشورت می‌پرداخت. آیرونساید با دو مشکل اساسی روبرو بود. مشکل اول هجوم بلشویک‌ها به شمال ایران و دوم اوضاع متشنج داخلی ایران. با این حدس و گمان که با خروج نیروهای انگلستان از ایران بلشویک‌ها ایران را تصرف خواهند کرد، هم سیاستمداران ایرانی و هم بسیاری از بریتانیایی ها را نگران ساخته بود و ترس عجیبی در میان آنان به راه انداخته بود. آیرونساید از اوضاع بلشویک‌ها خبر داشت. می‌دانست که آنها در مناطق دیگر نیز دچار جنگ هستند. پس آنها نمی‌توانند نیروی چندانی صرف ایران کنند. وی با این اعتقاد توانست گردنه‌ی منجیل را حفظ کند و از حرکت بلشویک‌ها جلوگیری کند. اما آنچه بزرگتر از مشکل قبلی او به نظر می‌رسید اوضاع وخیم داخلی ایران و ضعف حکومت مرکزی در مدیریت اوضاع بود. سفارت بریتانیا گزارش اوضاع داخلی ایران را برای آیرونساید می‌فرستاد. در این گزارشات اوضاع داخلی این چنین بیان شده: «‌در میان توطئه چینان حرفه‌ای گرایش به آن است که در زمینه‌های سوسیالیستی دست به دست یکدیگر دهند و با هم کار کنند. در اینجا این توطئه‌گران تا کنون به ضد یکدیگر فعالیت کرده‌اند. در عین حال طبقات بالا که منافعی در مملکت دارند سخت سرگرم رقابت برای مناصب دولتی‌اند و هیچ نشانی از اتحاد برای دفع خطر بلشویسم در میان آنها دیده نمی‌شود.» (همان: ۱۶۸). در گزارش دیگری آمده است: دولت ایران در دو ماه گذشته مرعوب کمیته‌های بلشویکی بوده است. شماری از افسران ایرانی در این کمیته‌ها خدمت می‌کنند. در حقیقت کمیته‌ای مخصوص افسران وجود دارد. این کمیته‌ها اجلاس مجلس را مانع می‌شوند، جلوی هر‌گونه حکومت با کفایت را می‌گیرند و در واقع بلشویسم را تدارک می‌بینند. (همان: ۱۶۸-۱۶۹). آیرونساید در مشورت با نرمن متوجه شده بود که وجود افسران روسی و گل سرسبد آنان، استاروسلسکی مانع از تجدید سازمان دیویزیون قزاق است. پس درصدد بر آمدند تا آنان را از لشکر قزاق اخراج کنند. با این اقدام هم تجدید سازمان و هم تسلط برآن به راحتی امکان‌پذیر بود و هم اینکه می‌توانستند از این طریق طرفداران بلشویسم در ایران را سر جای خود بنشانند و اوضاع داخلی را آرام کنند.
نقشه‌ی اخراج استاروسلسکی کشیده شده بود. نرمن نزد احمدشاه رفت و گفت که علت شکست قزاق‌ها، قصور استاروسلسکی بوده و او با بلشویک‌ها دستش در یک کاسه است. علاوه بر این نرمن تهدید کرد که اگر افسران روس اخراج نشوند انگلستان نه‌تنها هزینه ارتش قزاق، بلکه مقرری شاه را نیز قطع خواهد کرد. نرمن به شاه خاطر نشان کرده بود که حضور افسران روس سفید در واحدهای ارتش ایران از عوامل ناآرامی است و حکومت شوروی با اظهار گله و شکایت این امر را نشانه‌ی بارز توطئه‌ای می‌داند که در ایران علیه آن دولت ترتیب داده می‌شود. (آیرونساید، ۱۳۷۳: ۱۹۶). به هر ترتیب احمدشاه موافقت کرد. بعد از شکست از بلشویک‌ها استاروسلسکی به تهران آمد و از احمدشاه استعفای خود را شنید. در مورد اخراج و دستگیری استاروسلسکی، آیرونساید می‌گوید: او با شنیدن خبر عزل خود به نیروهای قزاق خود دستور داد تا در دهکده‌ای در بین راه قزوین-تهران منتظر او بمانند اما نیروهای انگلیسی در تلگراف او دست بردند و به قزاق ها گفتند که در ساختمان حکومتی قزوین بمانند. به این ترتیب قزاق‌ها در ساختمان حکومتی قزوین دستگیر و استاروسلسکی نیز زمانی که به دهکده‌ی مورد نظر که در تلگراف خود به آن اشاره کرده بود رسید، توسط انگلیسی‌ها دستگیر شد. (همان: ۲۰۱).
با اخراج استاروسلسکی و روس‌ها، احمدشاه سردار همایون (قاسم‌خان والی) را به عنوان فرمانده جدید فوج قزاق انتخاب کرد. سردار همایون قدرت فرماندهی چنین نیروی مهمی را نداشت. به احتمال زیاد به این دلیل که از درباریان مورد اعتماد احمدشاه بود از طرف او به این مقام منصوب شد. نرمن و آیرونساید نیز به رغم وقوف به عدم توانایی سردار همایون با این انتخاب مخالفت نکردند. وجود چنین شخصی برای آنان بهتر بود زیرا آنها امور اداری و مالی لشکر قزاق را به کلنل هنری اسمایس داده بودند و برای نقشه‌های آینده آنان، وجود ظاهری سردار همایون لازم بود. اسمایس توانست به امور قزاق‌های قزوین سر و سامان دهد. وی در گزارشی به آیرونساید بیان کرده بود که: از سردار همایون خواسته است برای سرکوبی کمیته‌های بلشویکی اقدام کند و او قول داده که به امور رسیدگی کند اما وی شهامت این کار را ندارد. (غنی، ۱۳۷۷: ۱۶۹). آیرونساید به خوبی می‌دانست که باید یک فرمانده قدرتمند امور قزاق‌ها را به عهده گیرد. اسمایس که از مدت‌ها قبل در میان لشکر قزاق بود، رضاخان را انتخاب کرد و این پیشنهاد را با آیرونساید در میان نهاد. به این ترتیب رضاخان فرمانده لشکر قزاق انتخاب شد. آیرونساید به اسمایس دستور داد که سردار همایون را از خدمت مرخص کند. (همان: ۱۷۲). با این تصمیم اختیار کامل قزاق‌ها به دست رضاخان افتاد. بدین ترتیب مهره نظامی مطلوب برای انجام کودتا و به دست گرفتن حکومت مرکزی انتخاب شد.
رضاخان فردی نظامی بود. هر چند که او از نظر نظامی فرد قابلی بود اما آیرونساید و نرمن دریافته بودند که وی از نظر سیاسی اطلاعات چندانی ندارد و نمی‌تواند به عنوان رئیس‌الوزراء بعد از کودتا ایفای نقش کند. پس نرمن به دنبال مهره‌ی سیاسی کودتا نیز می‌گشت. سید ضیاء‌الدین طباطبایی به عنوان مهره‌ی سیاسی وی انتخاب شد. سید ضیاء‌الدین امتحان وفاداری خود را به انگلیس پس داده بود. او به طرفداری بی‌چون و چرا از وثوق‌الدوله و قرارداد ۱۹۱۹ پرداخته و در روزنامه خود به نام «رعد» مقالات زیادی در طرفداری از قرارداد چاپ می‌کرد. او به دلیل خوش خدمتی به بریتانیا در سفارت آنها برو بیایی داشت و با پاره‌ای از کارمندان سفارت آشنا شده بود. در نهایت هم در دولت سپهدار بود که بانک شاهی اعلام کرد برات‌ها و چک‌های دولت ایران که به بانک حواله می‌شود، پس از آنکه معامله یا پرداخت گردد به تصویب سفارت انگلیس برسد. سید ضیاءالدین نیز در شمار واسطه‌های این کار در آمد و با اعضای سفارت بیش از پیش‌رفت و آمد پیدا کرد. سید ضیاءالدین به عضویت کمیته‌ی آهن که بعدها زرگنده نامیده شد در آمد. اعضای این کمیته از طرفداران انگلستان محسوب می‌شدند. سیدضیاء در آنجا نیز با بسیاری از سیاسیون آشنایی پیدا کرد. (دولت‌آبادی، ۱۳۶۱: ۴/ ۲۲۱-۲۱۹). چون سید برای این داد و ستدهای مالی تسهیلات فراهم می‌کرد به سپهدار و به اعضای کابینه هم دسترسی مستقیم داشت. علاوه بر این با رفتن هستنز و روی کار آمدن اسمایس به عنوان رئیس قزاقخانه، سیدضیاءالدین با اسمایس متحد شد و درصدد اجرای اهداف خود بر آمد.در همین راستا سیدضیاءالدین مرتب از تهران به قزوین(مقر اسمایس)می‌رفت. (همان: ۲۲۳). نرمن مذاکرات زیادی با سیدضیاءالدین انجام داد و شرط و شروط‌هایی نیز گذاشته بودند. سید به احتمال زیاد نقشه‌های خود را برای اصلاح امور مالی و اداری کشور به نرمن گفته بود. سیدضیاء‌الدین قول داده بود که حافظ منافع بریتانیا در ایران باشد اما او نمی‌تواند قرارداد ۱۹۱۹ را بپذیرد. این شروط سید برای نرمن مشکل چندانی نبود. نرمن در گزارش خود به کرزن می‌گوید که قرارداد چه تصویب شود چه نشود، سیدضیاء قصد دارد مفاد آن را به اجرا گذارد. کارمندان انگلیسی بدون نیاز به قرارداد برای تجدید سازمان ارتش و دارایی کشور استخدام خواهند شد. و چه اهمیت دارد که ایران چندتایی کارشناس هم از ممالک دوست انگلستان مثلاً از بلژیک بگیرد. ایران در حکومت سیدضیاءالدین قرص و محکم در مدار بریتانیا می‌ماند و به منافع اقتصادی و سایر مصالح آن ضرری نمی‌خورد. (‌غنی، ۱۳۷۷: ۱۷۷‌).
آیرونساید نیز در آماده کردن زمینه‌های کودتا مانند نرمن فعال بود. وی مرتب به بازدید اردوی انگلیس‌ها در قزوین و ساخلوی قزاق‌ها در آق‌بابا حدود ۲۵ کیلومتری غرب قزوین می‌رفت. او در این بازدید‌ها رضاخان را برانداز می‌کرد تا مطمئن شود مهره‌ای که انتخاب کرده از عهده کودتا برمی‌آید. رضاخان نیز به اردوی قزاق‌ها انضباط بخشیده بود. به آنان آموزش زیادی داده بود تا آنجا که آیرونساید متقاعد شد قزاق‌ها می‌توانند روی پای خود بایستند. آیرونساید آماده شد که به طور جدی با رضاخان در مورد کودتا صحبت کند. وی می‌گوید: «‌در آق‌بابا مرتب به دیدار بریگاد قزاق می‌رفتم. رضاخان اینک سرهنگ دوم شده بود و بریگاد قزاق با شتاب به سوی کارآیی گام برمی‌داشت. مسئولیت تعیین این که قزاق‌ها از نظارت ما خارج می‌شدند به من واگذار شده بود و من در نظر داشتم یک ماه پیش از عزیمت به بغداد این کار را بکنم. از این رو موضوع را با رضاخان در میان گذاشتم. به او تاریخ عقب‌نشینی‌مان را گفتم و از او خواستم قول بدهد به هنگام عقب‌نشینی ما به هیچگونه اقدامی تهاجمی و عملیاتی علیه ما دست نزند… موضوع دومی که از او خواستم این بود که اقدام قهرآمیزی برای سرنگون کردن شاه خودکامه صورت ندهد و به دیگران هم اجازه و امکان چنان اقدامی را ندهد. در هر دو مورد قاطعانه به من قول داد که به خواسته‌های من عمل کند.» (آیرونساید، ۱۳۷۳: ۲۱۹). به این ترتیب رضاخان نیز توجیه شد و کودتا در شرف آغاز بود.
آیرونساید با رضاخان مذاکره کرد و شروطی برای او گذاشت. رضاخان با کمال میل آن شروط را پذیرفت. وظیفه آیرونساید عقب کشیدن نیروهای بریتانیا به صورت ایمن و منظم از شمال کشور بود هر چند که او کار خود را نیمه تمام گذاشت اما در آماده کردن زمینه‌های کودتا و تلاش برای وقوع آن چیزی کم نگذاشت. وی در ۲۷ بهمن ۱۲۹۹ هجری شمسی، کمتر از یک هفته پیش از کودتا به دیدن نرمن و سپس احمدشاه رفت. وزیر جنگ، امیرنظام در نامه‌ای به رئیس‌الوزراء درخواست کرد که به خاطر تلاش‌های آیرونساید به او نشانی داده شود. وی در این نامه خواسته بود به دلیل ابراز لیاقت ژنرال آیرون‌ساید و برخی دیگر از صاحب‌منصبان انگلیسی در فرونت گیلان، قبل از خروج آنها از ایران به آنها نشان‌هایی داده شود. (اسناد مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، شماره‌ تنظیم ۴۲۰۵). رئیس‌الوزرا نیز از شاه درخواست کرد که نشان شیر و خورشید به آیرونساید داده شود. وی پس از دریافت نشان در ۲۸ بهمن از ایران رفت.
هرچند آیرونساید ایران را ترک کرد ولی او نقشه را کشیده بود و زمینه‌ها را فراهم و افراد را توجیه کرده بود. از مدت‌ها قبل توسط دستیارش اسمایس، سیدضیاءالدین مهره‌ی سیاسی کودتا را با دو تن از افسران ژاندارمری تهران به نام‌های کاظم‌خان سیاح و مسعودخان کیهان آشنا کرده بود و پیش از وقوع کودتا این دو ژاندارم به رضاخان و کودتاچیان در قزوین پیوستند. این دو ژاندارم از جمله عناصری بودند که باعث شدند ژاندارمری تهران در زمان ورود کودتاچیان به تهران، از خود مقاومتی نشان ندهند. «بدیهی است از صدای توپ و تفنگ اضطرابی در خلق تهران حاصل است ولی بیش از نیم ساعت طول نمی‌کشد که سر و صدا افتاده بی‌خواب یا بدخواب‌شدگان دوباره بخواب میروند ژاندارم و پلیس هم می‌فهمند تکلیف آنها اطاعت کردن از فرمانده این قوۀ کودتا کننده است و بادای تکلیف خود میپردازند. » (دولت آبادی، ۱۳۶۱: ۴/ ۲۲۹). وزارت جنگ نهاد دیگری بود که می‌توانست در برابر کودتا قد علم کند. به همین دلیل باید با اعضاء بلند پایه آن وزارتخانه مذاکره می‌شد و مطمئن می‌شدند که افسران و کارمندان و سربازان این وزارتخانه علیه کودتا و کودتاچیان اقدامی نمی‌کنند. در این زمان امیر نظام وزیر جنگ در دولت سپهدار بود. امیر احمدی می‌گوید که در قزوین رضاخان به من گفت چند روز به تهران می‌روم و با مقامات مؤثر مذاکره می‌کنم تا ببینم رفتن به تهران و تصرف قزاقخانه برای ما امکان‌پذیر است یا نه و به تهران حرکت کرد. امیر احمدی می‌گوید رضاخان پس از بازگشت از تهران به او گفت که مقامات موافقت کرده‌اند که او رئیس قزاقخانه شود به شرط آنکه افسران ارشد مخالفت نکنند. رضاخان، امیر احمدی را مأمور می‌کند تا به تهران برود و موافقت افسران ارشد را مبنی بر رئیس قزاقخانه شدن رضاخان جلب کند. امیر احمدی توانست موافقت افسران را جلب کند. ( غنی، ۱۳۷۷: ۱۹۴). به این ترتیب رضاخان با شعار برقراری نظم، آماده حرکت به تهران شد.
حسن ارفع نیز در خاطرات خود حرف‌هایی دارد که نشان از مصالحه وزارت جنگ با کودتاچیان دارد. ارفع می‌گوید: بامداد دوم اسفند ۱۲۹۹ سرهنگ حبیب‌الله‌خان شیبانی من را فراخواند و گفت که حدود هزار قزاق به خاطر اینکه چند ماهی حقوق نگرفته‌اند، شورش کرده‌اند و احتمالاً تا شب به تهران خواهند رسید. ارفع ادامه می‌دهد: با وجود آنکه چند سروان نسبت به او ارشد بودند، شیبانی از او خواست که فرماندهی هنگ در شب کودتا را او به دست گیرد و راه‌های ورودی غرب شهر را ببندد. شیبانی به ارفع گفت که افسرانی را که از او ارشد هستند به دو روز مرخصی فرستاده است. ارفع می‌گوید از شیبانی پرسیدم اگر بخواهند به زور وارد شوند می‌توانم به آنها تیراندازی کنم؟ پاسخ داد، اگر آنها تیر اندازی کردند شما هم تیراندازی کنید. (همان: ۱۹۲-۱۹۳). در حقیقت این جمله شیبانی به معنی مقاومت نکردن بود چه بسا اگر کودتاچیان تیراندازی نمی‌کردند، قزاق‌های داخل قزاقخانه نیز نباید تیراندازی می‌کردند. ارفع می‌گوید در دیدار دیگری که پیش از کودتا با شیبانی داشته است شیبانی به او دستور داده که از اردوی زندانیان محافظت کند و هر کس را که بخواهد وارد اردو شود با تیر بزند. ولی اگر قزاق‌ها صرفاً از جلو پادگان بگذرند با آنها کاری نداشته باشند. (همان: ۱۹۲-۱۹۳). باز می‌بینیم که دستورات به گونه‌ای به قزاق‌های تهران داده شده بود که عملاً آنها را در موضع مقاومت نکردن قرار می‌داد.
با ژاندارمری، وزارت جنگ و نهادهای آن از جمله قزاقخانه تهران هماهنگ شده بود. حالا نوبت بهانه‌ای بود تا با آن بتوانند قزاق‌ها را به حرکت در آورند. این بهانه را سردار همایون به رضاخان داد. «… به سردار همایون رئیس دیویزیون قزاق دستور دادند آتریاد^[۲۵] تهران را به تهران بخواند، او نیز بی‌آنکه به شاه بگوید بقزوین تلگراف کرد که ساخلوی تهران به پایتخت بیایند. امیرتومان^[۲۶] امیر موثق فرماندۀ قوای قزوین به منظور اجرای امر به رضاخان میرپنجه^[۲۷] دستور حرکت به تهران داد.» (بهار، ۱۳۵۷: ۱/ ۸۲). قزاق‌ها از قزوین به سمت تهران حرکت کردند. چند روز قبل از حرکت آنها به تهران، سه هزار نفر سرباز انگلیسی به قزوین احضار شده بودند که جای خالی را پر کنند. (مکی، ۱۳۵۸: ۱/ ۲۸۱). قبل از حرکت قزاق‌ها و رضاخان به تهران‌، آخرین چراغ سبز به آنها نشان داده شد. ژنرال آیرون ساید در ۲۸ بهمن از ایران خارج شد. خروج وی با توجه به ملاقات‌هایی که قبل از آن با رضاخان داشته و اختیاراتی که به او داده بود، زمینه را برای حرکت قزاق‌ها به تهران فراهم ساخت. خارج شدن ژنرال آیرون ساید از ایران در واقع اختیارات و فضای لازم را به رضا‌خان می‌داد که به عنوان فرمانده قزاق‌ها عمل کند و اکنون که ژنرال آیرون‌ساید فرماندهی قزاق‌ها را در دست ندارد، قزاق‌ها تحت فرمان رضا‌خان در آیند و بر اساس دستورات او عمل کنند. پس از خروج آیرون ساید از ایران کودتاچیان آماده حرکت به تهران شدند.
کودتاچیان در بین راه تلفنخانه‌ها را توقیف می‌کردند و اجازه نمی‌دادند که کسی با تهران و یا به عکس تماس داشته باشد. علاوه بر این آنان میان سربازان پول تقسیم می‌کردند تا روحیه آنان مضاعف شود . امیر احمدی و کاظم‌خان سیاح در قهوه‌خانه‌ای میان راه چهار هزار تومان پول میان سربازان تقسیم کردند. (بهار، ۱۳۵۷: ۱/ ۸۵-۸۴).حرکت کودتاچیان رعب زیادی در دل احمدشاه انداخت. وی به سردار همایون که دچار خبط شده بود دستور داد به کودتاگران تلگراف کند که به قزوین بازگردند. سردار همایون به سرعت تلگراف کرد. با تهدید، رئیس تلگرافخانه را وادار کردند که در جواب سردار همایون بگوید که نتوانسته با رضاخان تماس بگیرد. سردار همایون با اتومبیل خود به سمت کودتاگران رفت اما در میان راه جلوی او را گرفتند. از طرف احمدشاه به قزاق ‌ها دستور داده شد که به سمت تهران پیشروی نکنند تا دستورات لازم به آنها برسد. اما در جواب وی، پاسخ دادند که نگران نباشد و تشویشی به خود راه ندهد. سردار همایون نیز که به سرعت خود را به اردوی قزاق‌ها رسانده بود نتوانست کاری از پیش ببرد. قزاق‌ها بدون توجه به دستورات او، وی را توقیف کردند.^[۲۸] (جهانبانی، ۱۳۴۶: ۸۷). احمدشاه که به شدت هراسان شده بود، تصمیم گرفت هیئتی را نزد قزاق‌ها بفرستد. این هیئت عبارت بودند از: معین‌الملک منشی مخصوص شاه، ادیب‌السلطنه معاون نخست وزیر، کلنل هیگ کفیل مستشار سفارت بریتانیا و کلنل هادلستن افسر انگلیسی. این هیئت با این استدلال که حرکت ناگهانی اردوی قزاق باعث وحشت اهالی تهران شده است وشاه می‌خواهد که قزاق‌ها به قزوین برگردند از سیدضیاءالدین و رضاخان درخواست کردند به قزوین بازگردند ولی به درخواست‌های آنان توجه نشد. رضاخان به آنها گفت که مدتی است حقوق دریافت نکرده‌اند و همچنین برای دیدن همسر و فرزندان خود به تهران می‌روند.
شواهد دیگری در دست است که نشان می‌دهد وزارت جنگ از وقوع کودتا خبر داشت و در جدال با کودتاگران نه‌تنها به مقابله با آنها بر نخاست، بلکه آنها را یاری کرد تا به راحتی و بدون خونریزی تهران را تصرف کنند. یحیی دولت‌آبادی نقل می‌کند که: «اردو بشهر نزدیک میشود اداره ژاندارمری در تحت امر سرهنگ حبیب‌الله‌خان شیبانی مهیای جلوگیری می‌شود ولی به آنها از شهر خبر می‌رسد که بجای خود نشسته متعرض اردوی قزاق نبوده باشند. در این صورت پیش قراولان اردو بی‌مانع پشت دروازه تهران می‌رسد. دروازه را گشوده دیده وارد شهر می‌شود. اعضاء جزء نظمیه تهران از اصل واقعه بی‌خبر هستند گفتم اعضاء جزء بلی زیرا رئیس نظمیه که [وستدهل] سوئدی است و خود جزو کمیته آهن است و ممکن نیست بی‌خبر بوده باشد ولی بمصلحت تابینهای^[۲۹] خود را اطلاع نداده است.» (دولت‌آبادی،۱۳۶۱: ۴/ ۲۲۸). آری ممکن نبود وستدهل سوئدی بدون اجازه مافوق‌های خود در وزارت جنگ در برابر کودتاچیان کوتاه بیاید و کاری انجام ندهد. تنها برخی از سربازان نظمیه که از اصل اوضاع بی‌خبر بودند، در نظمیه با قزاق‌ها درگیر و چند نفر از آنان کشته شدند. احتمالاً وستدهل عمداً آنها را توجیه نکرده بود تا خود را از تهمت مصالحه با قزاق‌ها مبرا کند.
ملک‌الشعرای بهار در کتاب خود در مورد کودتا و نحوه‌ی آرایش نیروهای نظامی زیر نظر وزارت جنگ در پایتخت به منظور مقابله با کودتاچیان اطلاعاتی می‌دهد که می‌توان به نقش وزارت جنگ در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ هجری شمسی بیشتر پی‌برد. او می‌‌نویسد «دولت ششصد ژاندارم را که حاضر مرکز بودند برای ممانعت قزاق به خارج از شهر و حدود باغشاه گسیل داشت. سپس سرباز بریگاد مرکزی را برای نگهداری خندق و همراهی با ژاندارم مأمور ساخت و اول شب به پاسبان‌های شهربانی نیز اسلحه دادند که در مرکز و کلانتری‌ها مواظب باشند. ژاندارم مقارن غروب از شهر خارج و در باغشاه و یوسف‌آباد که مقر آنها بود [مستقر] شدند ولی به آنها تفنگ بی فشنگ داده شده بود. رؤسای سوئدی با کودتا همراه بودند. ورنه ژاندارم بدون شک با تکیه به شهر می‌توانست قوای خسته قزاق را در ساعت متفرق کند. خاصه که بریگاد مرکزی نیز پشتیبان آنان قرار می گرفت.» (بهار،۱۳۵۷: ۱/۶۷). بهار از شخصی نقل می‌کند که: شب کودتا کمیسیونی در وزارت جنگ تشکیل شده بود. امیر نظام وزیر جنگ و سالار وزیر عدلیه در آن کمیسیون بودند. سالار لشکر با حالتی نگران، کلنل گلروپ^[۳۰] رئیس ژاندارمری و بیورینگ^[۳۱] کفیل شهربانی نیز در جلسه حضور داشتند. پس از مدتی صحبت، وزیر جنگ به یکی از فرماندهان دستور می‌دهد که قوای خود را در باغشاه (مرکز اداره ژاندارمری وسربازخانه) مجهز و آماده کنید. اگر قزاق‌ها (کودتاچیان) به طرف شما تیراندازی نکردند شما نیز تیراندازی نکنید و دوستانه رفتار نمایید! (همان:۱۱۱).

کل ابزار سبک زندگی در دوران بارداری : ۹۹/۰= Reliability(Re)
از آنجایی که برای نمونه گیری از یک پرسشگر نیز کمک گرفته شده است ، برای تعیین عدم اختلاف در عملکرد پژوهشگر و همکار تحقیق از ضریب کاپا^[۶۷] استفاده گردید ، به این ترتیب که پرسشنامه توسط پژوهشگر برای ۱۵ نفر از نمونه ها تکمیل گردید و سپس پرسشنامه برای همان نمونه ها توسط همکار تحقیق پرشد و ضریب توافقی بین دو همکار (۸۵۷/۰kapa= با معنی داری ۰۰۱/۰>p) تعیین گردید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

روش گردآوری اطلاعات:
پژوهشگر پس از تهیه و تدوین ابزار گردآوری داده ها ، با کسب مجوز از ریاست محترم دانشکده پرستاری- مامایی شهید بهشتی و ریاست مرکز بهداشت استان و سپس شهرستان به هر یک از مراکز بهداشت و پایگاه های بهداشتی شهر رشت مراجعه نموده و ضمن جلب همکاری آنان ، روش کار و هدف از انجام پژوهش را برای آنان توضیح داده شد. با مراجعه پژوهشگر به مراکز و پایگاه های بهداشتی ، زمان مراجعه ی مادران نوزادان کم وزن تعیین می شد. پژوهشگر یا همکار تحقیق در مورد موضوع تحقیق به مادر توضیح داده و در صورت تمایل مادر برای شرکت در تحقیق ، فرم رضایت نامه را تکمیل و امضاء می کرد. اطلاعات مادر از روی پرونده ثبت می شد و اطلاعاتی که در پرونده موجود نبود با بهره گرفتن از مصاحبه از مادر پرسیده می شد و در همان زمان هرچه مادر با نوزاد متولد شده با وزن طبیعی نیز به مراکز بهداشتی مراجعه می کردند و دارای مشخصات ورود به پژوهش بودند نیز جزء نمونه گیری قرار گرفتند. نمونه گیری تا رسیدن به حجم مورد نظر ادامه یافت. گردآوری داده ها به مدت هشت ماه (از اول شهریور ماه ۱۳۸۹ تا پایان فروردین ماه ۱۳۹۰) صورت گرفت. واحدهای موردپژوهش بر اساس وزن زمان تولد نوزادان آنان به دو گروه مادران نوزادان  کم وزن (۲۵۰۰ گرم و کمتر) و مادران نوزادان با وزن طبیعی (بیشتر از ۲۵۰۰ گرم تا ۴۰۰۰ گرم) دسته بندی شدند.
روش تجزیه و تحلیل داده ها:
یافته های این پژوهش برحسب نوع متغیرها کمی و کیفی می باشد. بدین ترتیب که متغیر اصلی یا مستقل یعنی سبک زندگی مادران به صورت “کیفی- رتبه ای” (ضعیف ، متوسط ، خوب) و متغیر وابستـه یعنی وزن زمان تولد نوزاد به صورت “کیفی-اسمی” (نوزادان کم وزن ، نوزادان با وزن طبیعی) در نظر گرفته شد. متغیرهای زمینه ای شامل مشخصات نوزاد و مشخصات فردی و اجتماعی مادر در دوران بارداری می باشد که از مشخصات نوزاد ، سن حاملگی نوزاد به صورت متغیر “کمی- گسسته” ، جنس نوزاد به صورت “کیفی- اسمی” و رتبه تولد به صورت “کیفی- رتبه ای” در نظر گرفته شد. مشخصات فردی و اجتماعی مادر شامل ، سن ، قد ، وزن مادر در شروع بارداری ، اضافه وزن مادر در دوران بارداری ، فاصله ختم حاملگی قبلی تا شروع حاملگی اخیر ، میزان هموگلوبین مادر در دوران بارداری به صورت “کمی- پیوسته” و در آمد ماهانه خانواده (کمتر از ۳۰۰ هزار تومان ، ۷۰۰-۳۰۰ هزار تومان ، بیشتر از ۷۰۰ هزار تومان) (۴۳) ، شاخص توده بدنی مادر در شروع بارداری به صورت “کیفی- رتبه ای” {افراد دارای شاخص توده بدنی لاغر (کمتر از ۵/۱۸) ، طبیعی (۹/۲۴-۵/۱۸) ، دارای اضافه وزن (۹/۲۹-۲۵) و چاق (بیشتر از ۳۰) دسته بندی شدند (۲۳)} و نوع زایمان ، سابقه فرزندان مرده ، سابقه سقط ، نوع حاملگی ، سابقه تولد نوزاد کم وزن ، وضعیت زندگی خانوادگی ، میزان تحصیلات مادر ، وضعیت اشتغال مادر {که در صورت شاغل بودن ، نوع شغل مادر به صورت ایستا (شغل هایی که مستلزم ایستادن در یک حالت به مدت بیش از ۳ ساعت در روز باشند) ، پویا (شغل هایی که با قدم زدن مداوم یا متناوب همراه باشند) و نشسته (مشاغلی که به کمتر از یک ساعت ایستادن در روز نیاز داشته باشند) در نظر گرفته شده است (۲۳).} ، میزان تحصیلات همسر ، شغل همسر ، مشکلات دوران بارداری ، مصرف داروی خاص در دوران بارداری ، محل مراجعه جهت دریافت مراقبت های دوران بارداری به صورت “کیفی- اسمی” و تعداد حاملگی ، تعداد زایمان ، تعداد فرزندان زنده ، تعداد دفعات مراجعه جهت مراقبت های دوران بارداری به صورت ” کمی- گسسته” در نظر گرفته شد.
جهت تجزیه و تحلیل ، داده های جمع آوری شده وارد نرم افزار spss نسخه ۱۶ گردید. به منظور دسته بندی و خلاصه نمودن داده ها از آمار توصیفی مانند میانگین ، انحراف معیار ، میانه ، حد پایین و حد بالا برای متغیرهای کمی و از جداول توزیع فراوانی برای متغیرهای کیفی استفاده شد. با بهره گرفتن از آزمون کولموگروف اسمیرنوف^[۶۸] ، توزیع نرمال بودن داده ها ارزیابی شد که توزیع داده های کمی در دو گروه مادران نوزادان با وزن طبیعی و کم وزن ، نرمال نبود.
جهت تجزیه و تحلیل وضعیت سبک زندگی مادران در دوران بارداری و حیطه های سبک زندگی ، سؤالات پرسشنامه از ۱ تا ۴ امتیازدهی شد و امتیاز مربوط به عبارات منفی معکوس و در مجموع میانگین و انحراف معیار امتیازات به طور کلی و در هر حیطه محاسبه گردید. افرادی که نمره بالاتر از میانگین بعلاوه یک انحراف معیار داشتند در گروه مادران با وضعیت خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره کمتر از میانگین منهای یک انحراف معیار داشتند در گروه مادران با وضعیت ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت متوسط قرار گرفتند. بر این اساس وضعیت سبک زندگی مادران در دوران بارداری (میانگین نمره سبک زندگی مادران ۷۳/۱۸۹ و انحراف معیار واحدهای مورد پژوهش ۱۹۵/۱۵ می باشد) در افرادی که نمره سبک زندگی بالاتر از ۱۹۵/۱۵+۷۳/۱۸۹<… داشتند در گروه مادران با سبک زندگی خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره سبک زندگی کمتر از …<195/15-73/189 داشتند در گروه مادران با سبک زندگی ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره سبک زندگی حد واسط این دو گروه داشتند در گروه مادران با سبک زندگی متوسط قرار گرفتند. در مورد وضعیت تغذیه مادران در دوران بارداری (میانگین نمره تغذیه مادران ۵۴/۳۳ با انحراف معیار ۳۵/۴ می باشد) افرادی که نمره تغذیه بالاتر از ۳۵/۴+۵۴/۳۳<… داشتند در گروه مادران با وضعیت تغذیه خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره تغذیه کمتر از …<35/4-54/33 داشتند در گروه مادران با وضعیت تغذیه ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره تغذیه حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت تغذیه متوسط قرار گرفتند. در مورد وضعیت فعالیت و استراحت مادران در دوران بارداری (میانگین نمره فعالیت و استراحت مادران ۶۳/۳۰ با انحراف معیار ۳۹/۳ می باشد) افرادی که نمره فعالیت و استراحت بالاتر از ۳۹/۳+۶۳/۳۰<… داشتند در گروه مادران با وضعیت فعالیت و استراحت خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره فعالیت و استراحت کمتر از …<39/3-63/30 داشتند در گروه مادران با وضعیت فعالیت و استراحت ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره فعالیت و استراحت حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت فعالیت و استراحت متوسط قرار گرفتند. در مورد وضعیت مراقبت از خود مادران در دوران بارداری (میانگین نمره مراقبت از خود مادران ۰۹/۵۶ با انحراف معیار ۷۸/۵ می باشد) افرادی که نمره مراقبت از خود بالاتر از ۷۸/۵+۰۹/۵۶<… داشتند در گروه مادران با وضعیت مراقبت از خود ، خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره مراقبت از خود کمتر از …<78/5-09/56 داشتند در گروه مادران با وضعیت مراقبت از خود ، ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره مراقبت از خود حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت مراقبت از خود متوسط قرار گرفتند. در مورد وضعیت روابط اجتماعی مادران در دوران بارداری (میانگین نمره روابط اجتماعی مادران ۸۹/۲۸ با انحراف معیار ۴۶/۴ می باشد) افرادی که نمره روابط اجتماعی بالاتر از ۴۶/۴+۸۹/۲۸<… داشتند در گروه مادران با وضعیت روابط اجتماعی ، خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره روابط اجتماعی کمتر از …<46/4-89/28 داشتند در گروه مادران با وضعیت روابط اجتماعی ، ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره روابط اجتماعی حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت روابط اجتماعی متوسط قرار گرفتند. در مورد وضعیت مقابله با استرس مادران در دوران بارداری (میانگین نمره مقابله با استرس مادران ۵۸/۴۰ با انحراف معیار ۴۴/۵ می باشد) افرادی که نمره مقابله با استرس بالاتر از ۴۴/۵+۵۸/۴۰<… داشتند در گروه مادران با وضعیت مقابله با استرس ، خوب قرار گرفتند و افرادی که نمره مقابله با استرس کمتر از …<44/5-58/40 داشتند در گروه مادران با وضعیت مقابله با استرس ، ضعیف قرار گرفتند و افرادی که نمره مقابله با استرس حد واسط این دو گروه را داشتند در گروه مادران با وضعیت مقابله با استرس ، متوسط قرار گرفتند (۱۰و۳۵) (نتایج نمودار های میله ای ۲-۱).
برای تعیین ارتباط سبک زندگی و هر یک از حیطه های موجود در سبک زندگی با وزن زمان تولد نوزاد ، ارتباطات تک متغیره از طریق آزمون کای دو تعیین شد (نتایج جداول ۲و۳).
همچنین برای تعیین وضعیت تغذیه ، فعالیت و استراحت ، مراقبت از خود در دوران بارداری ، روابط اجتماعی و مقابله با استرس در دوران بارداری در دو گروه مادران دارای نوزادان با وزن طبیعی و مادران دارای نوزادان کم وزن هر یک از سؤالات در هر حیطه به طور جداگانه با وزن زمان تولد نوزاد ، با بهره گرفتن از ارتباطات تک متغیره ، کای دو و تست فیشر ارتباط سنجی شد و سپس برای تعیین مهمترین عوامل در هر حیطه مرتبط با وزن زمان تولد نوزاد ، همه عوامل مرتبط با ۱/۰>P ، در ارتباطات چندگانه از مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه به روش wald Backward استفاده شد و با بهره گرفتن از تست لمشو^[۶۹] بهترین مدل (هرچه ۰۵/۰<P باشد مدل بهتر خواهد بود) در زمینه ی مهمترین عوامل در هر حیطه مرتبط با کم وزنی نوزاد انتخاب شدند. در بعضی موارد با توجه به طیف نزدیک گزینه های گاهی ، اغلب و همیشه ، این سه گزینه در یک گروه و گزینه هرگز را در یک گروه قرار دادیم تا بیان نتایج قابل گزارش باشد. گروه با وضعیت بهتر (همیشه) را به عنوان گروه رفرنس^[۷۰] قرار دادیم ولی در مواردی که ضرایب بتا به یکدیگر نزدیک بود برای بیان بهتر نتایج گروه با وضعیت بدتر (هرگز) به عنوان گروه رفرنس قرار گرفت. (نتایج جداول ۱۳- ۴).
برای بررسی ارتباط هر یک از عوامل فردی و اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و مشخصات نوزادان با وزن زمان تولد نوزاد ، با توجه به نرمال نبودن توزیع داده ها ، ارتباطات تک متغیره از طریق آزمون های آماری کای دو ، تست فیشر و من ویتنی^[۷۱] تعیین شد. برای بیان اختلاف هر متغیر در دو گروه نوزادان کم وزن و با وزن طبیعی ، برای متغیرهای کیفی از میزان شیوع و برای متغیرهای کمی حداکثر فاصله اعتماد در گروه نوزادان با وزن طبیعی یک بار از حداکثر فاصله اعتماد و یک بار از حداقل فاصله اعتماد در گروه نوزادان کم وزن ، کم شد. برای تعیین مهمترین عوامل فردی و اجتماعی مرتبط با وزن زمان تولد نوزاد ، همه عوامل مرتبط با ۱/۰>P در ارتباطات چندگانه ، از مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه به روشBackward wald استفاده شد. این ارتباطات چندگانه به صورت مرحله ای بررسی می شوند ، بدین معنی که همه متغیرهایی که با ۱/۰>P وارد مدل شده بودند ، در هر مرحله از تجزیه و تحلیل ، متغیر دارای بزرگترین Pvalue از مدل خارج شدند و سرانجام پس از چند مرحله تجزیه و تحلیل ، با بهره گرفتن از تست لمشو (۲۰۹/۰<P) بهترین مدل در زمینه مهمترین عوامل مرتبط با کم وزنی نوزاد انتخاب شد. برای محاسبه میزان شانس نسبی^[۷۲] در هر یک از عوامل مرتبط در صورت منفی بودن ضریب بتا جهت بیان راحت تر از فرمول   استفاده شد (۴۴) (نتایج جداول ۱۶-۱۴).
سپس برای تعیین ارتباط سبک زندگی مادران و ویژگی های فردی و اجتماعی با وزن زمان تولد نوزاد ، برای کنترل هم ارتباط سبک زندگی مادران در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزادان و هم ارتباط عوامل فردی و اجتماعی واحدهای مورد پژوهش با وزن زمان تولد نوزادان به صورت تؤام ، در ارتباطات چندگانه از مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه به روش wald Backward استفاده شد و تمام حیطه های سبک زندگی همراه با همه ی عوامل فردی و اجتماعی مرتبط با ۱/۰>P در مدل فوق وارد شدند و با بهره گرفتن از تست لمشو (۲۹۵/۰<P) بهترین مدل این زمینه انتخاب شد (نتایج جدول ۱۷).
ملاحظات اخلاقی:
در پژوهش حاضر پژوهشگر با رعایت نکات اخلاقی زیر مطالعه خود را انجام داد:
کسب اجازه از شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان
اخذ مجوز از دانشکده ی پرستاری و مامایی شهید بهشتی رشت جهت ارائه به مراکز و پایگاه های بهداشتی
کسب اجازه از ریاست مرکز بهداشت استان ، مرکز بهداشت شهرستان هر یک از مسئولین مراکز و پایگاه های بهداشتی
معرفی خود به واحدهای مورد پژوهش و توضیح در مورد اهداف و اهمیت پژوهش
آزاد گذاشتن واحدهای مورد پژوهش جهت شرکت یا عدم شرکت در پژوهش
کسب رضایت کتبی از واحدهای مورد پژوهش جهت همکاری
اطمینان دادن به واحدهای مورد پژوهش در مورد محرمانه ماندن اطلاعات کسب شده
در اختیار قرار دادن نتایج حاصل از پژوهش به معاونت بهداشتی استان و شهرستان و مسئولین مراکز بهداشتی در صورت تمایل
رعایت صداقت علمی در طول پژوهش
فصل چهارم
یافته های پژوهش
در این فصل اطلاعات جمع آوری شده ، پس از تجزیه و تحلیل آماری در قالب ۱۷ جدول و ۲ نمودار میله ای ، بر اساس اهداف پژوهش تدوین گردیده است.
جدول شماره ۱ در ارتباط با مشخصات واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان تنظیم شده است.
نمودار شماره ۱ در ارتباط با هدف اول پژوهش یعنی “تعیین وضعیت سبک زندگی مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی – درمانی شهر رشت” تنظیم شده است.
نمودار شماره ۲ در ارتباط با قسمت های اول تا پنجم از هدف اول پژوهش یعنی “تعیین وضعیت تغذیه ، وضعیت فعالیت و استراحت ، وضعیت مراقبت از خود ، وضعیت روابط اجتماعی و نحوه ی مقابله با استرس در دوران بارداری” تنظیم شده است.
جداول شماره ۱۷-۲ در ارتباط با هدف دوم پژوهش یعنی “تعیین ارتباط بین سبک زندگی مادران در دوران بارداری و ویژگی های فردی و اجتماعی با کم وزنی بدو تولد نوزادان ترم ” تنظیم شده است.
جدول شماره (۱)- توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات فردی- اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان