فرایند ارتباط در خانواده یکی از زمینه‌های مورد علاقه مشاوران در خانواده درمانی است. نویسندگانی چون پاول، ژانت بوئن و جکسون ارتباط انسانی را در سه بعد تعریف کرده‌اند: ترکیب، معانی و اعمال ( موسوی ، ۱۳۷۹ ) .

 

ترکیب: مجموعه قراردادها و قوانین دستور زبان ماست که به منظور بیان معنی در ساختار قرار گرفتن واژه ها در جملات به کار می‌رود ( موسوی ، ۱۳۷۹ ) .

 

معانی: به معنی و مفهوم واژه ها مربوط می‌شود و به میزان و کیفیت زبان و کاربرد آن بستگی دارد. در بسیاری از خانواده ها در نظامهای ارتباطی آنان زبان خاصی به کار می‌رود که درک و شناخت آن برای مشاوره می‌تواند بسیار مفید باشد ( موسوی ، ۱۳۷۹ ) .

 

اعمال: شامل رفتارهای کلامی و غیرکلامی و مطالعه اثرات رفتاری ارتباط است ( موسوی ، ۱۳۷۹ ) .

 

ویژگی‌های ارتباط

 

متخصصان خانواده درمانی، اصول حاکم بر خصوصیات ارتباطی در خانواده را به شرح زیر بیان می‌دارند:

 

ـ هرگاه شخصی در حضور فرد دیگری قرار گیرد که عامل نوعی پیام است، از او رفتاری سر می‌زند و با طرف مقابل ارتباط برقرار می‌کند. ارتباط صرفاً صحبت کردن نیست بلکه شامل حرکات، ژستها، حالتها، لحن صدا و غیره نیز می‌باشد. ‌بنابرین‏ نداشتن ارتباط امکان‌پذیر نیست.

 

ـ ارتباط شامل هم «محتوی» و هم «کیفیت رابطه» است. ‌به این ترتیب ارتباط منحصر به ارائه و انتقال اطلاعات به دیگران نیست، بلکه روابط موجود بین افراد را نیز در بر می‌گیرد.

 

ـ هر گونه ارتباط بین دو نفر و یا بین دو گروه ممکن است در درجات متفاوتی، قرینه‌ای (که طرفین در موقعیت مساوی هستند مانند زن و شوهر) و یا تکمیلی (که بر پایه عدم تساوی طرفین است مانند رابطه پزشک و بیمار) باشند.

 

به طور کلی ‌بر اساس دیدگاه هیلی هرگاه شخصی پیامی را به دیگری منتقل کند در واقع به تعریف یک رابطه پرداخته است. در نتیجه ارتباط اعم از کلامی و غیرکلامی و محتوا و چگونگی رابطه است و درک عمیق ماهیت این ارتباط بویژه بین زن و شوهر راهگشای حل بسیاری از مشکلات بین آن ها‌ است ( موسوی ، ۱۳۷۹ ) .

 

درمان شبکه‌ای

 

درمان شبکه‌ای عبارت است از گردهم آوردن تمامی اعضاء خانواده، دوستان و سایر افراد مهم که در حقیقت شبکه خانوادگی را تشکیل می‌دهند. این رویکرد را اسپک چنین توصیف می‌کند. حضور افراد مهم در زندگی فرد یا زن و شوهر این مزیت را دارد که به دلیل حضور همگی نمی توان گناه را به گردن اعضاء غایب خانواده انداخت. ناگفته پیدا‌ است که اینکار یعنی گردهم آوردن حدود سی‌نفر از شبکه یک خانواده برای بررسی مشکل و ارائه راه‌حل و درمان چندان سهل نمی‌باشد. هر چند که حضور این افراد به فرایند کارآمدتری درمان می‌ انجامد ( بشارت ، ۱۳۸۰ ) .

 

درمان شبکه‌ای وسیله ای پویا جهت کنترل مشکلات در نظامهای خارج از خانواده درمانی که به مرزهای خانواده هسته‌ای ختم می‌شود (مینوچین) در شرح رویکرد ساختاری خود اظهار می‌دارد که درمانگر باید محیط زندگی خانواده را بررسی کند و منابع حمایت و استرس را در محیط خانواده تحلیل نماید.» بدون تردید مرزهای خانواده نمی‌تواند نفوذناپذیر باشد و طبیعی است که آنچه خارج از آن اتفاق می‌افتد در کارکرد خانواده اثر می‌گذارد خواه به بهبود و تسهیل و یا به تخریب آن بیانجامد ( رضازاده ، ۱۳۸۱ ) .

 

تعریف رضایت^[۴] :

 

رضایت حالت هیجانی است که بارسیدن به یک هدف پدید می‌آید(ذوالفقار‌،۱۳۸۰، ص ۶۳).

 

پار سونز، رضایت را به عنوان حالت درونی در مقابل خوشایندی که حالت ظاهری دارد مطرح می‌کند ( رضازاده ، ۱۳۸۱ ) .

 

شعاری‌نژاد ۱۳۴۳ می‌گوید : رضامندی به آن حالت موجود زنده گفته می‌شود که تمایلات محرک وی به هدف خود رسیده‌اند. احساسی که شخص هنگام رسیدن به آرزوهایش پیدا می‌کند (رضازاده ، ۱۳۸۱) .

 

دایره‌المعارف فلسفه و روان‌شناسی رضایت را اینگونه تعریف می‌کند: رضایت خوشایندی بر‌آمده از آگاهی به یک وضعیت راحت است که معمولا با ارضای بعضی تمایلات خاص پیوند خورده‌است . از آنجایی که رضایت همراه خوشایندی است ، لذا خوشایندی ممکن است به رضایت تبدیل شود . افراد رضایت را در فکر کردن به وضعیتی که در وهله اول از خوشایندی برای آن ها حاصل می‌شود به دست می‌آورند (رضازاده ، ۱۳۸۱) .

 

تعریف رضایتمندی زناشویی

 

وینچ^[۵] ودیگران ۱۹۷۴معتقدند که رضایت زناشوئی ،انطباق بین وضعیتی که وجود دارد و وضعیتی که مورد انتظار است می‌باشد (ذوالفقار ، ۱۳۸۰ ، ص۶۴).

 

یکی از عوامل مهم در هر رابطه زناشویی رضایت خاطری است که زن و شوهر از آن احساس می‌کنند. میزان رضایت خاطر شما از رابطه زناشویی روی ارسال و دریافت پیام تاثیر می‌گذارد . شوهری که از ازدواج خود ناراضی است به حوادث منفی زندگی توجه می‌کند و از پیام همسرش برداشت منفی می‌کند . در حالی که شوهر راضی از ازدواج برداشتهایش مثبت است (قراچه داغی ، ۱۳۷۹، ص۸۳).

 

سه نوع اندیشه‌ای که در روابط صمیمانه از اهمیت فراوان برخوردارند انتظارات از رابطه زناشویی یا معیارها، باورهای مربوط به روابط زناشویی و تبیین رفتار همسر هستند(قراچه‌داغی ، ۱۳۷۹، ص۸۵).

 

ازدواج

 

رسول اکرم (ص) فرمودند: بعد از اسلام که بالاترین نعمتهاست ، همسر خوب و شایسته بزرگترین نعمت زندگی است.

 

فوائد ازدواج

 

انتخاب و ازدواج با همسری مناسب یکی از عوامل مهم و مؤثر جهت رسیدن به خوشبختی است(نوروزی،۱۳۷۲، ص ۴۴).

 

از فوائد ازدواج می‌توان کسب استقلال،انس و آرامش ،حفظ عفت و مصونیت از گناه ،آرامش و تعادل اعصاب ، تولید و تکثیر نسل، تعاون در اطاعت و نیل به ثواب ، سلامت و امنیت اجتماعی را نام برد(نوروزی،۱۳۷۲، ص ۴۵).

 

غزالی دانشمند بزرگ اسلامی ،در نکاح پنج قائده مستتر می‌باشد. اولاد،کم کردن شهوت،تدبیر منزل که مربوط به زنان است،کثرت تعداد خانواده سببی و نسبی(نوروزی،۱۳۷۲، ص ۴۵).