۲-۳-۵-۱- جنبه‌های پیشگیری مدل رفتاری- ارتباطی
جنبه‌های آموزشی – پیشگیری مدل رفتاری- ارتباطی در شش حوزه اساسی مورد بحث قرار می گیرند: ۱)فهم رفتار،۲) عینیت گرایی،۳) تبادل رفتاری،۴) مصالحه، ۵) ارتباطات، ۶) آموزش حل مسئله.
فهم رفتار:
در رفتار دو هدف را می توان جستجو کرد: ۱- رفتار ممکن است فقط رفتار صرف باشد( یعنی تظاهر عملکرد شخص)؛۲- رفتار ممکن است ارزش رابطه ای داشته باشد(یعنی در درون رابطه معنی پیدا کند).
در برنامه های پیشگیری، زوج ها باید یاد بگیرند تا رفتار را بر اساس رابطهای بودنش درک کنند و رفتارهای خود و همسرشان را در چهارچوب تعاملی مورد ارزیابی قرار دهند. بنابرین آن ها ممکن است سوالات زیر را از خود بپرسند:
۱- رفتار من بر رفتار همسرم چه اثری می‌تواند داشته باشد؟
۲- رفتار همسرم بر رفتار من چه اثری می‌تواند داشته باشد؟
۳- زمانی که من رفتار (الف) را انجام دهم، همسرم با انجام دادن رفتار(ب) پاسخ می‌دهد. آیا آن نتیجهای است که من دوست دارم به دست آورم.
۴- زمانی که رفتار (ج) را انجام می‌دهد من عموماً به طور مشابهی رفتار (د) را انجام می دهم. آیا شیوه های دیگری در دسترس من وجود دارد.
۵- اگر من رفتار (ه) را انجام می دادم، احتمالاً در پاسخ به آن همسرم چه کار می کرد؟
۶- اگر همسرم رفتار (و) را انجام می‌داد، احتمالاً من در پاسخ به آن چه کار میکردم؟
و وقتی زوج ها یاد گرفتند رفتار را در درون زمینه رابطه اش بفهمند، آنگاه آن ها می‌توانند با روش بازتر و به طور مشارکتی درباره پیامدها بحث و بررسی کنند. این اساس پیشگیری است. یعنی با موضوعات قبل از اینکه به مشکل تبدیل شوند، برخورد می شود.
عینیت گرایی[۶۲]:
این فرایند به زوج ها میآموزد تا چگونه اظهارات مبهم، کلی و تعمیم یافته مربوط به رضایتمندی از رابطه را به صورت توصیفهای ویژه رفتار خوشایند و ناخوشایند تبدیل کنند. بنابرین تسلط یک زوج بر این مهارت می‌تواند به آن ها یاد دهد تا پیام‌های کلامی غیر تسیل کننده را به صورت اطلاعات سازنده برای اهداف افزایش رابطه دوباره سازماندهی کنند.
تبادل رفتاری[۶۳]:
همچنان که قبلاً اشاره شد، تقابل رفتاری اصول مفهومی و عملی مدل رفتاری- ارتباطی می‌باشند. هم در برنامه های درمانی و هم در برنامه های پیشگیری زوج ها باید قدردانی از یکدیگر را یاد بگیرند. زمانی که افراد رفتارهای مثبتی را برای یکدیگر فراهم کنند، آن ها با قدردانی همسرشان مورد تقویت قرار می گیرند و متقابلاً خودشان هم از همسرشان قدردانی می‌کنند. در این صورت رفتارهای پاداش بخش دو طرفه افزایش می‌یابند و احتمال موفقیت در زندگی زناشویی به طور اساسی بالا می رود.
مصالحه[۶۴]:
زوج درمانی رفتاری- ارتباطی به طور تجربی به زوج ها آموزش می‌دهد تا این اصل را یاد بگیرند که«به منظور به دست آوردن انچه که من می خواهم، باید چیزی را به همسرم بدهم». این اندیشه اساس حل تعارض و برنامه های پیشگیرانه حل مسئله را تشکیل می‌دهد. با داشتن این توانایی، زوج ها می‌توانند مهارت هایی را برای کاهش مشکلات به کار ببرند.
ارتباطات[۶۵]:
از همه عناصر مدل رفتاری- ارتباطی احتمال ارتباطات بیشترین کارکرد پیشگیرانه را دارد. مهارت های ارتباطی اثربخش اساس ایجاد و حفظ رابطه زناشویی رضایتبخش می‌باشد. بنابرین آموزش ارتباطات بخش مهمی از برنامه های پیشگیری است.
آموزش حل مسئله:
همچنان که قبلاً اشاره شده است، تعارض چیزی است که در رابطه صمیمی و دراز مدت به وجود می‌آید. از طریق آموزش حل مسئله، زوجها می توانند ابزار مناسبی برای حل اختلافات خودشان داشته باشند. بعلاوه وقتی که فرایند حل مسئله را یاد گرفتند می توانند آن را در کل موقعیتهای آسیبزا به کار ببرند. در اینجا نیز ارزش پیشگیری کننده حل مسئله، کاملاً روشن است(قاسمزاده، ۱۳۷۸).
۲-۴- غنی سازی روابط(مدل به کار گرفته شده در این پژوهش)
این مدل چارچوب و شیوه اصلی به کار گرفته شده برای این پژوهش بوده است که به شرح آن پرداخته می شود.
۲-۴-۱- تاریخچه غنی سازی روابط
