عدهای درباره اثرات زندگی در دنیای مجازی برای مدتی طولانی نگرانند. بعضی تأثیرات آن ممکن است روحی باشد، مثل اعتیاد و بعضی ممکن است جسمی (فیزیکی) مثل سرگیجه (برات زاده، ۱۳۸۲).
بنابرین محیط مجازی یا سایبراسپیس[۱]محیطی است که نظامهای رایانهای شبکه جهان آن را ایجاد کرده‌است. امروزه اصطلاح محیط مجازی به صورت گسترده ای درمورد اینترنت به کار می رود. ویلیام گیبسون که برای اولین بار این واژه را به کاربرد آن را چنین تصویر کرده‌است: غرق شدن کامل احساسات انسان به طور مصنوعی در محیطی زایا. در چنین محیطی ماشین تجربه حسی انسان یجاد می کند و این حس در مغز انسان پرورانده می شود (داورپناه، ۱۳۸۲).
۱-۲- بیان مسئله
دسترسی به اینترنت پدیدهای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان قرار می گیرند در حال حاضر و با توجه به تعداد آمارهای موجود چند ساله اخیر، تعداد کاربران اینترنت در کشور ما ۲۵ برابر شده و بیش از ۶۴ /۰ از کاربران ایرانی در منزل از اینترنت استفاده می‌کنند این مسئله نشان دهنده تمایل گسترده استفاده از این ابزار اطلاع رسانی است (ارشلو، ۱۳۸۵). ایوان گلدبرگ، روان پزشکی از دانشگاه کلمبیا اولین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را در جولای ۱۹۹۵ مطرح کرد واژه اعتیاد به اینترنت را ابداع و معیارهای تشخیصی آن را ثبت کرد (شایق و همکاران، ۱۳۸۸). اگر چه اعتیاد به اینترنت اولین بار در سال ۱۹۹۵ مطرح شد ولی جامعه علمی قبلاً با مفاهیمی از قبیل اعتیاد به فناوری اعتیاد به رایانه و اعتیاد به بازی‌های رایانهای آشنا بود در واقع این تفکر که استفاده از رایانه ممکن است به صورت عادت اجباری یا حتی رفتاری اعتیاد آمیز و غیر قابل ترک در آید ازدهه ۱۹۷۰ شکل گرفت (آتش پورو همکاران، ۱۳۸۴). در مورد آمارشیوع اعتیاد به اینترنت در جوامع مختلف آمار متعددی وجود دارد اما به طور میانگین نسبت معتادان حدود ۲ تا ۵ میلیون در ازاء هر ۵۰ میلیون استفاده کننده معمولی برآورد شده است به عبارتی می‌توان گفت که تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد استفاده کنندگان از اینترنت دچار مشکل اعتیاد به اینترنت هستند(علوی و همکاران، ۱۳۸۸). اعتیاد به معنای بروز شرایطی است که در آن افراد به صورت جسمی و روانی یک نوع ماده خاص ویژه مواد مخدر وابستگی پیدا می‌کنند بسیاری از پژوهشگران مفهوم اعتیاد را برای توجیه انواع خاصی از رفتارهای مشکوک نیز به کار میبرند زیرا یافته ها و نشانه های اعتیاد به عنوان اعتیادهای رفتارمحور طبقه بندی میشوند. بنابرین اعتیاد به اینترنت نیز اعتیاد رفتار محور محسوب می شود (درگاهی و رضوی، ۱۳۸۶). کاربران ممکن است به قسمت های مختلف اینترنت مانند چت یا سایر قسم ها اعتیاد پیدا کنند (ویزشفر، ۱۳۸۶). اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی و اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی و اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی، اختلال دو قطبی، مشکلات در روابط بین فردی، اختلال اضطرابی و تکانه ای، خودکشی و پرخاشگری، افسردگی و انگیختگی بالا در ارتباط بوده است (خواجه موگهی، ۱۳۸۹).
منظور از جذب شدن، عطف توجه و درگیر شدن عمیق با موضوع توأم با نفوذناپذیری در مقابل رویدادهایی است که معمولاً توجه فرد را به خود جلب می‌کنند. در این حال اطلاعات به گونه ای غیر معمول و منحصر به فرد ارزیابی میشوند. به هنگام جذب، رویدادهای زمینهای و مزاحم اطراف نادیده گرفته میشوند. در این حالت فرد در مقابل عوامل مزاحم نفوذناپذیراست. البته به نظر روچ و مک کانکی[۲] (۱۹۹۰) ممکن است فردی که جذب چیزی شده است رویداداهای اطراف خود را نادیده بگیرد اما در عین حال نسبت به آن ها آگاه باشد و اضافه می‌کنند که می توان جذب را به عنوان زمینه (صفت) و یا تجربه (حالت) در نظر گرفت. گر چه جنبه صفت جذب شدن به خوبی بررسی شده است، جذب به عنوان یک حالت بخوبی مورد بررسی قرار نگرفته است. کسی که در این رگه و صفت بالا است ممکن است مدت‌ها مسحور غروب خورشید و مدت‌ها به لکهای خیره شود. در این حالت فرد مجذوب جنبهای معمولاً نامتعارف و ذهنی از چیزی می شود که به آن توجه می کند. این موضوع ادراکی یا تصوری، توجه فرد را در اختیار می‌گیرد و حاضر و واقعی تلقی می شود. تلگن[۳] (۱۹۸۲) در تبیین مفهوم جذب به نظر مزلو[۴] (۱۹۶۸) و مفهوم مسحور شدن و جذب که ویژگی تجربیات اوج است اشاره می‌کند. منظور از این گونه تجربیات، لحظاتی است که بخودی خود ارزشمند است. جذب حاصل توجه همه جانبه است، یعنی درگیر شدن کامل منابع ادراکی، حرکتی، تصوری و شناختی به نمود یگانهای از چیزی که به آن توجه می شود جذب یک ویژگی و رگه پایدار شخصیتی است و بین دو جنس تفاوتی در این رگه مشاهده نشده است (تلگن و همکاران، ۱۹۸۸، پناهی شهری، ۱۳۸۸). در فرهنگ آکسفورد غرق شدن به این معانی آمده است: “فرو رفتن در آب، سایر مایعات یا چیزهای دیگر و جذب شدن در برخی شرایط، اعمال، علاقه ها و از این قبیل”. غرق شدن، احساس عمیقاً درگیر شدن و چیزی را واقعی باور کردن است (ایجسلستیجن[۵] و همکاران، ۲۰۰۱).
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
در جوامع صنعتی امروزه استفاده مرضی از اینترنت پدیده جدیدی است که به عنوان مسأله و معضل اجتماعی مطرح شده و این کشورها سنگینی را متحمل میشوند تا آثار منفی استفاده از اینترنت را کاهش دهند. هر روز بر تعداد کاربران اینترنت در خانه و منازل هستیم. بنابرین هم، احتمال گسترش بی رویه (با توجه به آمارهای سالانه آن ) و موج آسا از این تکنولوژی و هم عدم محدویت اطلاعات و تنوع برنامه های مورد استفاده موجب تهدید پیوندها و روابط اجتماعی بین افراد و گروه ها و هم مشکلات خانوادگی خواهد شد؛ به طوری که مطالعات نشان میدهد که دانش آموزان در موقع استفاده از اینترنت احساسهایی از قبیل سر خوشی، هیجان و رهایی از غم و اندوه، احساس پوچی، افسردگی و تحریک از خود بروز می‌دهند (عابدینی و پورجبلی، ۱۳۸۴).
