در سال ۱۹۹۹ کمیته بورس اوراق بهادار امریکا[۵۱]بولتن حسابداری شماره ۹۹ را در مورد کاربرد آستانه اهمیت مورد استفاده حسابرسان و تهیه کنندگان صورت های مالی ارائه داد که علت انتشار آن، نگرانی این سازمان از وجود نوسانات قابل ملاحظه بین سود مورد انتظار و سود واقعی برخی شرکت ها در سال های اخیر و عدم افشای برخی از تحریفات و اشتباهات صورت های مالی توسط حسابرسان به دلیل کم اهمیت بودن آن در مقایسه با آستانه کمی بود. در این بولتن گفته شده است که در تعیین اهمیت اقلام نباید تنها به عوامل کمی توجه کرد، بلکه عوامل کیفی را نیز باید مورد توجه قرار داد.[۵۲]
در این بخش به عوامل کمی و کیفی مؤثر بر اهمیت حسابرسی در دو مرحله برنامه ریزی و ارزیابی نتایج پرداخته شده است.
۲-۲-۲-۱) عوامل مؤثر بر اهمیت حسابرسی در مرحله برنامه ریزی :
عوامل مؤثر بر اهمیت حسابرسی در این مرحله را می توان به دو دسته عوامل کمی و کیفی تقسیم کرد. که در ادامه به ذکر این عوامل می پردازیم. بدیهی است که عوامل اشاره شده، آن دسته از عواملی است که تا کنون شناخته شده است و تمامی عوامل مؤثر بر اهمیت حسابرسی را در بر نمی گیرد. به ویژه اینکه، با اجرای پژوهش های جدید، به تعداد عوامل کیفی مؤثر بر قضاوت اضافه می شود.
عوامل کیفی (تعیین کننده) :
-
- جمع دارایی ها.
-
- درآمد فروش .
-
- سود خالص قبل از کسر مالیات.
-
- سود ناخالص.
- متوسط سود خالص قبل از کسر مالیات سه سال.[۵۳]
عوامل کیفی (تعدیل کننده) :
-
- سابقه حسابرسی: بر اساس سابقه حسابرسی خوب از قبیل عدم تحریف صورت های مالی یا جزیی بودن مبلغ تحریف های کشف شده در سال‌های گذشته، عدم وقوع اعمال غیر قانونی در شرکت و عدم تخلف از مفاد قرارداد استقراض می توان سطح اهمیت برآوردی را افزایش داد و برعکس.[۵۴]
-
- وضعیت مالی : بر اساس وضعیت مالی خوب، می توان سطح اهمیت برآوردی را افزایش داد و برعکس.[۵۵]
-
- شرایط اقتصادی در صنعتی که واحد تجاری در آن فعالیت می‌کند: بر اساس وجود شرایط اقتصادی مطمئن در صنعتی که واحد تجاری در آن فعالیت می‌کند، می توان سطح اهمیت را افزایش داد و برعکس.[۵۶]
-
- تغییر در روند سود آوری: وجود تغییرات فاحش در روند سود آوری، منجر به کاهش سطح اهمیت برآوردی در مرحله برنامه ریزی خواهد شد.[۵۷]
-
- میزان شناخت حسابرس از فعالیت واحد مورد رسیدگی : میزان شناخت حسابرس از فعالیت واحد مورد رسیدگی نقش با اهمیتی در تصمیم گیری نسبت به سطح اهمیت دارد.[۵۸]
-
- میزان اتکا به صورت های مالی : در شرکت هایی که صورت های مالی به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند، سطح اهمیت مقدماتی تعیین شده کاهش خواهد یافت. در مقابل، شرکت هایی که تحت مالکیت چند نفر قرار دارند و مالکین از اوضاع شرکت آگاه بوده و برای تصمیم گیری به صورت‌های مالی اتکا نمی کنند، سطح اهمیت مقدماتی افزایش خواهد یافت.[۵۹]
۲-۲-۲-۲) عوامل مؤثر بر اهمیت حسابرسی در مرحله ارزیابی نتایج :
عوامل مؤثر بر اهمیت در حسابرسی در این مرحله را می توان به دو دسته عوامل کمی و کیفی تقسیم کردکه در زیر به آن ها اشاره می شود :[۶۰]
عوامل کمی :
-
- اندازه مبلغ مورد قضاوت.
-
- درآمد فروش.
-
- مجموع هزینه ها .
-
- مجموع سود ناویژه.
-
- مجموع سود خالص قبل از مالیات.
-
- مجموع سود خالص پس از مالیات.
-
- مجموع دارایی ها .
-
- مجموع بدهی ها.
-
- حقوق صاحبان سهام.
-
- متوسط دارایی ها و درآمدها .
-
- مبلغ قلم اصلی وابسته.
- مبلغ طبقات اصلی وابسته به قلم مورد قضاوت.
عوامل کیفی :
-
- قابلیت اندازه گیری مبلغ مورد قضاوت.
-
- عمدی یا غیر عمدی بودن منشا مبلغ مورد قضاوت.
-
- عادی یا غیر عادی (استثنایی) بودن ماهیت مبلغ مورد قضاوت.
-
- تخطی از الزامات قانونی، مقرراتی و قراردادی ناشی از مبلغ مورد قضاوت.
-
- تاثیر مبلغ مورد قضاوت بر موقعیت و روند سودآوری.
-
- تاثیر مبلغ مورد قضاوت بر موقعیت و روند نقدینگی و بازپرداخت آن ها .
-
- ارتباط مبلغ مورد قضاوت با حساب معاملات اشخاص وابسته یا معاملات شبهه دار.
-
- تاثیر مبلغ مورد قضاوت در تعیین سود ناخالص.
-
- ملاحظات مالیاتی در مبلغ مورد قضاوت.
-
- عملیاتی یا غیر عملیاتی بودن منشا مبلغ مورد قضاوت.
-
- مشروط بودن مبلغ مورد قضاوت به یک رویداد یا شرایط خاص.
-
- موقت یا دائم بودن شرایط ایجاد مبلغ مورد قضاوت.
-
- خصوصیات خاص واحد مورد رسیدگی.
-
- فراگیر بودن آثار مبلغ مورد قضاوت بر بخش های مختلف صورت های مالی .
- رابطه مبلغ مورد قضاوت با احتمال خطر حسابرسی.
اگر فقط عوامل کمی را در تعیین سطح اهمیت دخالت دهیم ، می توان انتظار داشت که عدد محاسبه شده برای اهمیت، از عینیت برخوردار باشد.
ولی همان طور که ذکر شد، عوامل کیفی نیز بر سطح اهمیت اثرگذار هستند. تعیین میزان تاثیر عوامل کیفی بر سطح اهمیت، موضوعی ذهنی است و ممکن است در شرایط یکسان، سطوح اهمیت متفاوت توسط اشخاص مختلف تعیین شود. انجن های حرفه ای برای کاهش میزان پراکندگی قضاوت های حسابرسان درباره سطح اهمیت، اقدام به تهیه دستور العمل هایی برای کمی ساختن اهمیت نموده اند که در بخش های بعدی پایان نامه به این موضوع پرداخته شده است.
۲-۲-۳) تلاش برای کمی ساختن اهمیت:
در سال های اخیر، مجامع حسابداری و حسابرسی بسیاری از کشورها به موضوع تدوین دستورالعملی هماهنگ برای کمی ساختن اهمیت پرداخته‌اند. این تلاش ها با هدف هماهنگ سازی قضاوت های حسابرسان درباره سطح اهمیت صورت گرفته است. برخی از صاحب‌نظران حسابداری و حسابرسی از این تلاش ها حمایت کرده‌اند و برخی دیگر به ارائه فرمولی برای کمی ساختن اهمیت انتقاد می‌کنند.
موافقین و مخالفین ارائه دستور العملی برای کمی سازی اهمیت، برای دفاع از نظرات خود دلایلی آورده اند که در این بخش از پایان نامه به بررسی این دلایل می پردازیم.
دلایل طرفداران تدوین دستورالعمل کمی سازی اهمیت:
-
- دستورالعمل ها، نتیجه گیری های متفاوت در شرایط مشابه را از میان برخواهد داشت.
